0
Uzun dönemde büyümeyi şekillendiren faktörler nelerdir sorusu iktisatçıların iktisat tarihçilerinin üzerinde kafa yorduğu en önemli soruların başında geliyor. Farklı düşüncedeki bilim adamlarının ortak cevabı şu: verimlilik artışları uzun dönemde iktisadi büyümeyi şekillendiren en önemli faktördür. Sürdürülebilirlik parantezi içinde ele alındığında ekonomik, ekolojik ve sosyal alanlarda ortaya çıkacak yenilikler verimlilik artışının ana kaynağı durumundadır. Yenilikleri hayata geçirmeden, hayatın her noktasını yeniliklerle tanıştırmadan, ekonomiyi toplumun hizmetçisi haline getirmek mümkün değildir.
Burada bir noktanın altını çizelim. Yenilikleri nadide çiçekler gibi düşünmek gerekiyor. Belli özelliklere sahip olan ortamlarda filizlenebiliyorlar. Talep ettikleri ihtiyaç duydukları eko sistemler oluşmuyorsa nefes almaları, hayat dahil olmaları imkansız hale geliyor.
Ekonomik Karmaşıklık Endeksi
Yenilikler konusunda bakabileceğimiz çok sayıda gösterge var. Bunlardan birisi Hausmann ve arkadaşları tarafından hazırlanan ekonomik karmaşıklık endeksi . Bu endeks aracılığı ile ülkeler 'karmaşık bilgi içeren malları üretme yetenekleri açısından' sıralanıyor. Hausmann'ın analizi şu ana fikre dayanıyor(1): Bir ekonomi ne kadar geriyse o ülkedeki toplam bilgi düzeyi ile bireysel bilgi düzeyi önemli ölçüde farklılaşmıyor. Oysaki bir ekonomi geliştikçe, işbölümü ve uzmanlaşma yaygınlaştıkça insanların bireysel düzeyde sahip olduğu bilgi giderek kısmileşiyor. Bu nedenle de yeniliklerin ortaya çıkabilmesi için farklı bilgi stoklarına sahip insanları bir araya getirecek bir network'ün yaratılması gerekiyor.
Hausmann söz konusu network'un önemini vurgularken mal ve hizmet üretimini scrabble oyunu aracılığıyla izah ediyor. Buna göre üretilmek istenen her ürün bir kelimeye benzetiliyor ve her harf bu ürünü üretmek için gerekli olan bilgiyi temsil ediyor. Bu benzetmeden hareketle çok sayıda harften oluşan uzun kelimeleri yazabilen toplumlar 'karmaşık bilgi içeren malları üreten ülkeler' olarak; az sayıda harften oluşan kelimeleri yazabilen toplumlar ise 'basit ürünleri üreten ülkeler' olarak nitelendiriliyor.
Rusya'nın Durumu
Rusya, son zamanlarda Türkiye'nin hassasiyetlerini hiçe saymada ısrarlı bir tutum sergiliyor; hak etmediği halde bazı analistler tarafından süper güç olarak nitelendiriliyor. Bu bağlamda, Rusya'nın karmaşıklık düzeyi yüksek malları üretme yeteneği zaman içinde nasıl bir değişim gösterdi? sorusunu sormak çok anlamlı hale geliyor. Karşılaştırma imkanı sağlamak amacıyla Tablo'da Türkiye ve Rusya verileri birlikte verildi.
Tablodan izlenebileceği gibi, Türkiye 2001-2014 döneminde 53. sıradan 42.sıraya yükselirken , Rusya 28. sıradan 50. sıraya gerilemiş. Yani Türkiye'nin karmaşıklık düzeyi yüksek malları üretme yeteneğini artarken, Rusya'nın bu yeteneği ciddi biçimde gerilemiş.
Öyle anlaşılıyor ki Rusya kendi insanın refah düzeyini arttırmanın peşinden koşup verimliliği arttırıcı uzun kelimeler yazmak yerine, insanlığı felakete sürükleyen kelimeleri tercih ediyor. Belki de 'barbarlık', son zamanlarda , Rusya'nın yazabildiği en uzun kelime durumunda.
(1) http://atlas.media.mit.edu/media/atlas/pdf/HarvardMITAtlasOfEconomicComplexity_Part_I.pdf
