“Bu ne beter çizgidir bu/Bu ne çıldırtan denge/Yaprak döker bir yanımız/Bir yanımız bahar bahçe…”

Böyle diyor şair Hasan Hüseyin Korkmazgil.

Ahmet Haşim, Nazım Hikmet, Orhan Kemal, Ahmet Muhip Dıranas, Cahit Zarifoğlu, Ahmed Arif, Cahit Külebi ve Hulki Aktunç hep haziranda öldüler.

Haziran, edebiyatımızdan düşen yaprakların ayı.

Haziranda bir önemli gün daha var.

Atatürk’ün “Bu tekne yoksa benim mezarım mı olacak?” diye sormaktan kendini alamadığı Savarona yatının 1 Haziran 1938 Çarşamba günü İstanbul’a getirilişi.

Savarona, sık sık arızalanan 1903 yapımı devlet yatı Ertuğrul’un yerine satın alındı.

Hükümet önceleri satın alma yerine yeni yat yaptırılmasından yanaydı. 

Adı Güneş / Dil olması düşünülen yat için Almanya’da Krupp fabrikalarında görüşmeler sürerken ABD’li petrol zenginlerinden birinin kızı olan Emily Cadwalader tarafından Savarona yatının satışa çıkarıldığı duyuldu.

Yatın sahibi Cadwalader ve konukları 28 Mart 1931 tarihinde denize indirilen Savarona’yla Ocak 1932’de ilk seyirlerine çıktı.

Yüksek gümrük vergisi yüzünden ABD’ye götürülemeyen yat bu nedenle satılığa çıkarılmıştı.

Hükümet haberi duyunca o yıllarda dünyanın en büyük yatı olarak anılan yata talip oldu. 

Yatın Atatürk hayranı sahibi Cadwalader Savarona’yı 23 Şubat 1938 tarihinde 1,2 milyon dolara Türkiye’ye sattı. 

Ve böylece çifte bacaları sarı renkli, çift direkli, burnu bastonlu beyaz yat Savarona’nın yeni sahibi Türkiye Cumhuriyeti Devleti oldu. 

Satış işlemlerinin Almanya’da yapılması uygun görülmediğinden yat İngiltere’nin Southampton limanını götürüldü ve 24 Mart 1938 tarihinde yata törenle Türk Bayrağı çekildi. Törene dönemin Londra Büyükelçisi Fethi Okyar da katıldı.

Savarona, bakımının yapılabilmesi için Türkiye’den İngiltere’ye giden süvari Sait Özege tarafından yeniden Almanya’ya götürüldü.

SAVARONA İSTANBUL’DA

İnşa edildiği tersanede bakımı yapılan Savarona 22 Mayıs’ta İstanbul’a hareket ederek 1 Haziran 1938 Çarşamba günü saat 13.40’da Dolmabahçe Sarayı önüne geldi. 

Atatürk aynı gün saat 15.30’da Başbakan Celal Bayar, Genel Sekreter Hasan Rıza Soyak ve İstanbul Valisi Muhittin Üstündağ’la Acar motoruna binerek yata geçti, süvari kamarasında kahve içti. 

Satın alınışına çocuklar gibi sevinen, gelmesini sabırsızlıkla beklediği Savarona için “Ne olurdu bu elimize birkaç sene evvel geçmiş olsaydı.” dediği Savarona’nın sefasını süremeyeceğini anlayan Mustafa Kemal hüzünlenerek “Bu tekne yoksa benim mezarım mı olacak?” diye sormaktan kendini alamadı. 

SON GEZİLERİ 

Atatürk 2 Haziran’da yatta ilk kabullerini yaparak Başbakan Celal Bayar, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya ve İstanbul Valisi Muhittin Üstündağ’la görüştü.

Ertesi gün de ilk gezi için Marmara’ya açıldı. Bu geziye Küçük Ülkü de katıldı. 24 Haziran’da Savarona’yla günü birlik Erdek’e giden Atatürk yatta kaldığı 55 günü Marmara kıyılarında gezerek, dinlenerek ve gramofonda sevdiği şarkıları dinleyerek geçirdi.

Mustafa Kemal, 9 Temmuz’da yatta Bakanlar Kurulu’nu topladı. Bu toplantı Atatürk’ün başkanlık yaptığı son toplantı olarak tarihe geçti. 

Gazi, Savarona yatındaki son günü olan 24 Temmuz 1938 Pazar günü saat 12.00’de uyandı. Savarona 16.30’da Büyükdere önlerinden ayrılarak saat 18.00’de Dolmabahçe Sarayı’na geldi. Bir saatlik duraklamadan sonra saat 19.00’da hareketle Marmara Ereğlisi önlerine vardı, gece tekrar Dolmabahçe’ye döndü. Bu onun Boğaziçi ve Marmara’daki son gezisi, “sevgili yurttaşları”yla son birlikteliğiydi. 

Atatürk 1 Haziran’dan 25 Temmuz 1938 sabahına kadar karaya çıkmadan 55 gün geçirdiği yatla o gün son kez “ufuk”lara açılmış; engin denizlerin koynunda İstanbul’a ve ülkesine veda etmişti. 

İkinci Dünya Savaşı süresinde Kanlıca Koyu’nda demirli kalan yat 1951’de Türk Deniz Kuvvetleri envanterine TCG Savarona eğitim gemisi olarak kaydedildi. 

Savarona uzun yıllar devlet yatı olarak kullanıldı. 5 Ekim 1979’de Heybeliada önlerinde yangın geçirdi. Onarıldı, ertesi yıl tekrar hizmete girdi. 1986’da hizmet dışı kalan Savarona 1989’da armatör Kahraman Sadıkoğlu’na 49 yıllığına kiralandı. Yeniden dekore edilen Savarona lüks bir gezinti gemisi haline getirildi.

Savarona 25 yıllık özel sektörde kullanılma döneminden sonra 2014 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafında satın alındı ve yeniden devlete geçti. 17 Ağustos 2023 tarihinde de Deniz Kuvvetleri Komutanlığı envanterine kaydedildi.

Gövdesinde çatlaklar ve elektrik devrelerinde bozulmalar olan TCG Savarona Eylül 2023’te İstanbul Tersanesi Komutanlığında havuza alındı. 

Yatın bakımı Ocak 2024’e kadar sürdü. Gövdesindeki onarıldı, makinalar kapsamlı revizyondan geçti. Çalışmalarının ardından TCG Savarona ilk deneme saferine 19 Temmuz 2024 tarihinde çıktı.

……

Hürses okuyucularının Kurban Bayramını kutlarım.