Plasebo etkisi gerçekte tıbbi açıdan iyileştirme etkisi olmayan bir ilacın telkine dayalı olarak insan bedeni üzerinde etki oluşturmasıdır. Plasebo kelime anlamı olarak hoşnut etmek/ memnun etmek demektir.


Bu terim 1955 yılında tıbbi olarak ilk kez ortaya çıkmıştır. Ancak yapılan araştırmalar 1700'lü yıllardan beri üstünde konuşulduğunu göstermektedir.


Plasebo etlkisi fiziksel olarak tedavi sağlamamaktadır. Sahip olduğu iyileştirme etkisi tamamen hasta olan ya da olumlu bir etki bekleyen kişinin kullandığı ilacı- iyileştirme gücü olduğunu düşündüğü taşı ya da benzeri bir ürünü işe yarayacak olarak düşünmesinden kaynaklıdır. Aslında buna en iyi verilecek örneklerden biri birkaç sene önce moda olan stres bileklikleridir.


Yapılan detaylı araştırmalar neticesinde plasebo etkisinin kişinin ruh sağlığına olan etkileri; hastalıkla ilgili şikayetlerin azalması, kişinin kendini sağlıklı ve iyi hissetmesi, ağrılarının azalması, kendini mutlu ve enerjik hissetmesidir.


Plasebo etkisi ile ilgili dikkat çekici araştırmalar yapılmaktadır. Bunlardan biri 2004 yılında ABD'de Michigan Üniversite'sinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada sağlıklı bireylerden seçilen bir deney grubuna ağızdan ağrılı ama zararsız bir enjeksiyon verilmiş ve bu aşamada PET taraması yapılmıştır. İşlem sırasında bireylere ağrı seviyeleri sorulmuş ve ağrıyı belli düzeyde tutmak için farklı miktarlarda tuz enjekte edilmiştir. Bir süre sonra deneklere ağrı kesici olduğu belirtilen plasebo etkisi yarayan bir şey verilmiştir. Deneklerin hepsi bu aşamadan sonra ağrılarının azaldığını belirtmişlerdir. Ayrıca beyinlerinde tepki incelendiğinde endorfin salgılayan bezde değişiklikler görülmüştür. Bu deney sonucunda ağrı kesici verilmediği halde ağrı kesici aldıkları düşüncesine sahip olan deneklerin ağrıların azaldığı ya da yok olduğu tespit edilmiştir.


Plasebo etkisinin ortaya çıkması için her zaman ilaç benzeri uygulamalara ihtiyaç yoktur. Örneğin bazı kişiler sadece doktora gittiklerinde bile kendilerini iyi hissetmeye başlayabilirler. Bazen kişiler doğal taşlar kullanarak stres seviyelerinin azaldığını, kendilerini daha huzurlu hissettiklerini ya da rahat bir uyku uyuyabildiklerini belirtiler. Aslında bu da bir plasebo etkisidir.


Plasebo etkisinin eğitim alanında da gözlendiğini gösteren araştırma ve deneyler bulunmaktadır. Burada esas olan konu tamamen başarmaya yönelik motivasyonun sağlanmasıdır. Beyine verilen şartlanma sinyalinin olumlu olması durumda 'Ben yapabilirim, ben başarırım gibi' beyin bu yönde motive olacak ve önünde çıkan engeli aşması veya sorunu çözmesi kolaylaşacaktır.


Temelde sağlık alanında da eğitim alanında da plasebonun etkisi pozitif etkileşimden gelmektedir. İnanmak başarmanın yarısıdır sözünü hepimiz duymuşuzdur. Belki de esas olan beynimize güvenmek ve başaracağına, sorunları yeneceğine inanmaktır.