İkinci Dünya Savaşı’nın hareketli günleri.
23 Haziran 1941. Günlerden pazartesi.
Mersin Limanı’ndan saat 17.30’da bir gemi kalktı.
Gemi önce Mısır’ın Port Said Limanı’na uğrayacak, “önemli ve değerli” yolcularını İngiltere’ye götürecek Quenn Mary transatlantiğine aktaracaktı. (1)
Geminin adı Refah’tı.
Ama gemi ne Mısır’a gidebildi, ne de Mersin’e dönebildi.
Refah o günün gecesi Mersin’in 40 mil açığında infilak etti. Patlamadan sonra geminin bordasında su kesim hizasında büyük bir yara açıldı.
Saat 22.30’du.
Refah mayına mı çarptı, yoksa bir denizaltının attığı torpillin yol açtığı patlama sonucu mu battı aradan 84 yıl geçmesine karşın sır hâlâ aydınlatılamadı.
Gemi, patlamadan dört saat sonra, 24 Haziran 1941 Salı günü saat 02.30’da Akdeniz’in derin sularına gömüldü.
Ve o gün bugündür Refah battığı yerde duruyor.
1901 yılında İngiltere’de inşa edilen Refah, kaptan İzzet Dalgakıran’la yola çıkmıştı.
40 YILLIK GEMİ
1901 yılında İngiltere’nin Sunderland kentindeki R. Thompson tezgahlarında yapılan buharlı kuru yük gemisi Perseveranza, 1931 yılında Barzilay ve Benjamin Kumpanyası tarafından satın alındı ve adı Refah olarak değiştirildi.
Bu ad değişikliğinden on yıl sonra 167 kişinin kader seyri de değişecekti.
İşte o gün; 23 Haziran 1941 Pazartesi günü Refah, İngiltere’ye ısmarlanan ve yapımları tamamlanan reis sınıfı denizaltıları teslim almak ve hava kuvvetleri mensubu pilot adayları hava asteğmenlerinin eğitimleri için Mısır’a hareket etti.
Birçok donanımı, özellikle can kurtarma araç gereçleri eksik olan Refah’ın kaptanı Türk deniz ticaret filosunun o dönemdeki önemli kaptanlarından Arap İzzet lakaplı 51 yaşındaki İzzet Dalgakıran’dı.
Kafile komutanı olarak da İkinci Denizaltı Filotilla Komodoru Güverte Yarbay Zeki Işın tayin edilmişti. Yarbay Işın Burak Reis, Murat Reis, Oruç Reis ve Uluç Ali Reis denizaltılarını teslim alacaktı.
Ancak gemi Mersin’den Akdeniz’e açıldıktan beş saat sonra bugün hâlâ gizemini koruyan o patlama meydana geldi.
Patlamada denize savrulan 199 kişiden, aralarında İkinci Denizaltı Filotilla Komodoru ve Kafile Komutanı Güverte Yarbay Osman Zeki Işın’ın da olduğu 15 deniz subayı, 48 deniz astsubayı, 63 deniz eri, 25 gemi personeli, İngiltere’ye eğitime giden 16 pilot adayı hava asteğmeni 167 kişi öldü, 32 kişi de kurtuldu.
84 YILLIK SIR
Askeri makamlar faciadan 21 saat denizle boğuştuktan sonra bir filikayla Mersin’i Karataş sahiline ulaşan 28 kazazedenin olan biteni anlatmasıyla haberdar oldu.
Patlamadan 72 saat sonra da bir sal üstünde 72 saat geçiren dört kişi de Refah’ın bağlı olduğu kumpanyanın Doğan isimli gemisi tarafından kurtarıldı.
Faciadan kurutulanların dördü deniz subayı, beşi hava subayı,15 deniz astsubayı, beşi er ve üçü gemi personeliydi.
Türkiye faciayı Anadolu Ajansı’nın (AA) haberiyle öğrendi.
Ajansın 26 Haziran 1941 Perşembe günü geçtiği haber Ankara Radyosu’nda yayımlanınca ülke yasa boğuldu.
Aradan 84 yıl geçti.
Refah battı mı, batırıldı mı?
Batırıldıysa hangi ülkenin denizaltısının attığı torpille parçalandı da battı, hâlâ sır. (2)
Ülkemizin yakın zaman tarihine “Refah Faciası” olarak kayıt düşülen patlamada ölen 167 kişi aradan on yıl geçtikten sonra 27 Haziran 1951 tarih ve 5795 sayılı yasayla şehit kabul edildi.
Refah Şehitleri’nin anısı yaşatmak üzere Mersin’de bir anıt yaptırıldı. Anıt, 23 Haziran 1972 Cuma günü dönemin Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Celal Eyiceoğlu’nun da katıldığı törenle açıldı. Törene şehitlerini yakınları da davet edildi.
……….
(1) Rahmi Akbaş. https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=2323
(2) Deniz tarihi araştırmacısı Orhan Kızıldemir İtalya deniz kuvvetleri komutanlığının arşivlerindeki belgelere göre Refah’ı İtalyan denizaltısı Ondina’nın torpilleyerek batırdığı kanaatinde.
