Üniforma; “uniformis” “tek biçimli”, “aynı formda” anlamına gelir.
uni- (tek, bir) forma ise (biçim, şekil) anlamı taşır.
İşte bu birleşim, “aynı biçimde olmak” karşılığında kullanılan bir sözdür.
Bu kelime Fransızcaya uniforme olarak geçmiş ve Türkçeye de oradan üniforma şeklinde aktarılmıştır.
Şimdi eğitimle ilgili tüm sorunlarımız bitmiş olmalı ki forma meselesini tartışmamız gerekiyor. Atanamayan yüzbinler yok demek ki...Öğretmenlerin özlük hakları sorun değil... Gitgide okula, eğitime verilen önemin düşüşü, üniversite sınavına giren öğrencilerin sayıca düşmesi dahası üniversite sıralarına gelen öğrencilerin kalitesinde giderek yaşanan düşüş problem değil demek. Eğitimin, okulun iklimi gayet iyi demek ki. Günlük güneşlik!
Belki de bu problemlerin ana kaynağı üniformadır ne dersiniz? Milli Eğitim Bakanlığı yeni dönemde uygulamaya geçecek bir kuralı duyurdu: Tüm okullarda öğrencilerin üniforma giymesine karar verildi. Muhtemelen sırada da öğretmenler vardır. Eskiden okullara bahar ile birlikte bir yazı gelir ve ceket giyme zorunluluğunun yaklaşan yaz ile birlikte kalktığını bildirirdi. Bahar geldi mi resmî yazının gelmesini dört gözle beklerdik. Ne güzel günlerdi! Erkek öğretmenler kravat, bayan öğretmenler döpiyes, öğrenciler mavi önlük, beyaz yaka ile gelirdi okula. O günleri yaşayan bir hocamızdan dinleyelim:
“Bazı kereler bir idarecimiz bizi toplar sınıflarda eksik var mı yok mu kontrol etmemizi isterdi. Kontrolü yapar eksik listesi ile dönerdik. Hep aynı soru ile karşılaşmak garip gelmeye başladı bana : “Hocam, okulun adının işli olduğu beyaz yaka öğrenciler de var mı yok mu? Olmayanlar uyarıldı mı?” Sonradan anladım ki bu idareci okullar açılmadan Mercan’a gider yakaları alır üzerine okul işlemesini yaptırıp okulun karşındaki yine okuldan emekli bir öğretmenin kırtasiyesine ortaklaşa satmak üzere teslim edermiş.”
Şimdilerde bu uygulamanın yeniden canlandığını gören bazı hocalar, öğretmenlerin beyaz önlük giymesini savunur olmuşlar. Sebep de “Öğretmenler pejmürde giyiniyormuş.” Benzer bir anı geldi benim de hayalime. Eşimle ulusal bir zincir mağazadan bir takım aldım özene bezene o yıllarda. Açık kahve tonunda, fitilli kadife kumaştan oldukça pahalı denebilecek tiril tiril bir takım elbise. Mavi gömlek, siyah kravat… Bir iki hafta sürmedi bir idareci çağırdı beni odasına. “Yasak hocam” dedi. Kadife takım, kanvas pantolon, Jean… Bunlar yasak.
Yasakçı zihniyet…
Oysa; Wade'in ve Stafford'un[1] yaptığı bir araştırma öğrencilerin üniformalı olup olmamasının öğrencilerin okul iklimine yönelik algılarında bir fark yaratmadığını ortaya koyuyor.
Ann'in 2003’te The Journal of Educational Research’te yayınlanan çalışması[2] ise okul üniformaları ve akademik başarı arasında hiçbir korelasyon olmadığını ortaya koymuş.
Brunsma ve Rockquemore’un “Öğrenci Üniformalarının Devamlılık, Davranış Sorunları, Madde Kullanımı ve Akademik Başarı Üzerine Etkileri” başlıklı çalışması[3] ise üniformaların devamlılık, davranış sorunları ve madde kullanımı üzerinde doğrudan bir etkisi olmadığını dahası akademik başarı ile üniforma arasında negatif korelasyon olduğunu ortaya koymuştur. Yani üniformalaştıkça akademik başarı düşüyor.
Yeung’ün 2009 yılında yaptığı bir çalışma[4] ise Amerikan eğitim sisteminin reformu için öne sürülen en yaygın önerilerden biri olan okul üniformasının akademik başarı ile uzaktan yakından ilgisi olmadığını kanıtlamış.
Yazımı, İslam'ın altın çağı'ndaki çalışmaları ile bilinen Hezârfen’in, bilinen adıyla ünlü düşünür Biruni’nin bir sözü ile bitireyim: İnsanların düşünceleri türlü türlüdür, dünyadaki gelişmişlik ve esenlik de bu farklılığa dayanır.
[1] Wade, K. K., & Stafford, M. E. (2003). Public school uniforms: Effect on perceptions of gang presence, school climate, and student self-perceptions. Education and Urban society, 35(4), 399-420.
[2] Bodine, A. (2003). School uniforms, academic achievement, and uses of research. The Journal of Educational Research, 97(2), 67-71.
[3] Brunsma, D. L., & Rockquemore, K. A. (1998). Effects of student uniforms on attendance, behavior problems, substance use, and academic achievement. The Journal of Educational Research, 92(1), 53-62.
[4] Yeung, R. (2009). Are school uniforms a good fit? Results from the ECLS-K and the NELS. Educational Policy, 23(6), 847-874.
