İşletmelerin faaliyetlerinden çıkar bekleyen gruplar, geniş anlamda paydaş kavramı ile tanımlanırlar. Profesör Bilçin Tak Meydan, paydaşlık kavramını şu şekilde açıklıyor: 'İşletmeler ile toplum arasındaki ilişkinin anlaşılması açısından temel bir fikir olarak ön plana çıkmış olup iki önemli ilkeye dayanmaktadır. Bunlardan ilki herhangi bir kişinin haklarına zarar vermemektir. İkincisi ise işletmenin ya da organizasyonun faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan etkilerin sorumluluğunun taşınmasına ilişkindir. Paydaşlık kavramı, 1950'li yılların sonunda geliştirilen 'Davranışsal Teori' yaklaşımındaki paydaş yaklaşımına benzeyen bir yapısal temele sahiptir.
1984 yılında paydaş olgusunu kuramsallaştırarak geliştiren Edward Freeman'a göre paydaşlar, işletme nezdinde değer taşıyan veya işletmeden talepleri olan gruplardır. Yani, işletme faaliyetlerinden yarar sağlayan veya zarar gören; hakları ihlal edilen veya saygı gören kişi ve grupların paydaş olarak tanımlamaktadır.
Paydaş kuramının gelişim sürecinin başlarında paydaş kavramı ilgi göstermeye değer bulma olarak tanımlanmaktaydı. Bu kapsamda dar ve geniş anlamda olmak üzere iki tür paydaş tanımı yapılmaktaydı. Geniş açıdan bakıldığında işletmenin etkilediği ve işletme ile etkileşim içinde olan tüm kişi ve gruplar paydaştır. Dar anlamda ise işletmenin başarısından ve/veya varlığını sürdürmesinden çıkar elde eden gruplara paydaş denir.
Gerek dar anlamda gerek geniş anlamda işletmelerden çıkar bekleyen çıkar gruplarının kimliği ve niteliği ülkeden ülkeye ve işletmeden işletmeye farklılık göstermektedirler. Doç. Dr. İpek Türker yaptığı çalışmada tespit ettiği çıkar bekleyen başlıca iç ve dış paydaş gruplar şunlardır:
- Ortaklar (mevcut ve potansiyel)
- Yatırımcılar (mevcut ve potansiyel)
- Uzun dönem borç verenler (mevcut ve potansiyel)
- Kısa dönem borç verenler (mevcut ve potansiyel)
- Reyting Kuruluşları (Derecelendirme Kuruluşları)
- Mali Analistler ve Danışmanlar (mevcut)
- Çalışanlar (geçmiş, mevcut ve potansiyel)
- Yöneticiler (mevcut ve potansiyel)
- Müşteriler (mevcut ve potansiyel)
- Tedarikçiler (mevcut ve potansiyel)
- Endüstri grupları (mevcut)
- İşçi sendikaları (mevcut)
- Çeşitli devlet birimleri (mevcut)
- Kamu (mevcut)
- Düzenleyici Kurumlar (mevcut)
- Diğer şirketler (yerel ve yabancı)
- Standart Koyucular (mevcut)
- Akademisyenler (mevcut)
- Tüketiciler (mevcut ve potansiyel)
Bu anlayış sosyal paydaş modelinde sosyal yaklaşım içinde ele alınmaktadır. Yarın ki yazımda 'sosyal paydaşlık modeli yaklaşım içinde irdelenecektir.
