Yetkili müesseseler, 32 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Karar ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde faaliyet gösteren döviz büroları ve benzeri finansal kuruluşlardır.
Bu kurumlar, döviz alım satımı, kambiyo işlemleri ve belirli parasal hizmetleri yürütme konusunda yetkilendirilmiştir.
Küresel finansal sistemde kara para aklama, terörizmin finansmanı ve mali suçlarla mücadele konularında artan hassasiyet, yetkili müesseselerde mevzuata uyumun zorunlu ve denetime tabi bir alan olmasına yol açmıştır.
Mevzuata uyum; yalnızca yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi değil, aynı zamanda şeffaflık, hesap verebilirlik ve finansal istikrarın sağlanması bakımından önemli bir unsurdur.
Yasal Dayanaklar ve Düzenleyici Kurumlar
1. Temel Mevzuat
· Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Karar (32 sayılı Karar)
Döviz alım satımı ve kambiyo işlemleri için genel çerçeveyi belirler.
· Döviz Büfeleri Hakkında Yönetmelik
Yetkili müesseselerin kuruluş, faaliyet, denetim ve yükümlülüklerini düzenler.
· 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun
MASAK yükümlülüklerini içerir.
· Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) düzenlemeleri
Finansal istikrar ve denetim çerçevesini güçlendirir.
2. Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar
· Hazine ve Maliye Bakanlığı – Yetkili müesseselerin kuruluş izni ve genel düzenlemeler.
· MASAK (Mali Suçları Araştırma Kurulu) – Kara para aklama ve şüpheli işlem bildirimleri.
· BDDK – Finansal piyasa istikrarı ve uyum denetimleri.
· Vergi Daireleri – Vergisel yükümlülüklerin kontrolü.
Mevzuata Uyumda Zorunlu Uygulamalar
1. Müşteri Tanı Süreci
· İşlem limitlerini aşan her müşteri için kimlik tespiti zorunludur.
· Gerçek kişi veya tüzel kişilerde, kimlik belgelerinin doğruluğu ve güncelliği denetlenmelidir.
· Müşterilerin risk profili çıkarılarak şüpheli işlem takibi yapılmalıdır.
2. Şüpheli İşlem Bildirimi
· MASAK mevzuatına göre, olağan dışı veya mantıksız para hareketleri şüpheli kabul edilir.
· Şüpheli işlemler gecikmeksizin MASAK’a bildirilmelidir.
· Bildirim yapılmaması halinde idari para cezaları ve lisans iptali söz konusu olabilir.
3. Kayıt Tutma ve Raporlama
· Yapılan tüm döviz alım satım işlemleri elektronik ortamda kayıt altına alınır.
· İşlem belgeleri en az 8 yıl süreyle saklanır.
· MASAK ve Hazine’ye periyodik raporlamalar yapılır.
4. İç Denetim ve Uyum Görevlisi
· Her yetkili müessese, uyum görevlisi atamak zorundadır.
· İç denetim mekanizmaları, düzenli kontrol ve raporlama ile mevzuata uyumun sürekliliğini sağlar.
· Risk odaklı denetim yaklaşımıyla riskler yönetilir.
5. Çalışan Eğitimi
· Personelin MASAK mevzuatı, müşteri tanıma ve şüpheli işlem bildirimi konularında düzenli eğitime tabi tutulması zorunludur.
· Eğitim eksikliği, işlem hatalarına ve mevzuat ihlallerine yol açabilir.
Uyum Eksikliğinin Sonuçları
1. İdari Yaptırımlar
· Lisans iptali, faaliyet durdurma veya para cezaları uygulanabilir.
2. Mali ve Hukuki Sonuçlar
· Yükümlülüklere aykırı davranış halinde ağır vergi cezaları ve cezai yaptırımlar gündeme gelebilir.
· Kara para aklama fiiline iştirak edilmesi halinde hapis cezası riski vardır.
3. İtibar Kaybı
· Mevzuata uyumsuzluk, müşteri güven kaybına yol açar.
· Uluslararası finansal kurumlarla iş birliği imkânlarını sınırlar.
Sonuç ve Değerlendirme;
Yetkili müesseselerde mevzuata uyum, yalnızca yasal bir yükümlülük değil, aynı zamanda kurumsal sürdürülebilirliğin ve itibarın korunmasının temel şartıdır.
MASAK, Hazine ve BDDK tarafından uygulanan denetimler; kara para aklama, yasa dışı finansman ve kayıt dışı ekonomiyle mücadelede büyük önem taşır.
Bu nedenle yetkili müesseselerin:
· Güçlü bir uyum politikası geliştirmesi,
· İç denetim ve risk yönetimi süreçlerini etkin şekilde işletmesi,
· Çalışanlarını düzenli olarak eğitmesi,
Uzun vadede finansal piyasaların istikrarı için büyük öneme sahiptir.
