TEMEL TESPİTLER VE ZAAF ANALİZİ
Toplantıda, Hatay ve Adıyaman’daki esnaf temsilcileri, ticari hayatın hâlâ tam kapasiteye ulaşamadığını ve toparlanmanın uzun yıllar alacağını belirten çarpıcı tespitlerde bulundu:
• Ağır Yıkım ve Geçici Çözümler: Hatay’da ticaretin ana merkezi olan Antakya ilçesinin %85'i yıkılmış durumdadır. Esnaf hala "30'a yakın prefabrik çarşıda"faaliyet yürütmektedir. Yeni iş yerlerine taşınma süreci tahminen "2026'dan sonra" başlayacaktır. Adıyaman’ın ise altyapısının kalmadığı ve üst yapısının %65 yıkıldığı göz önüne alındığında, eski halini alması "7-8 yıldan önce"mümkün değildir.
• Mali Baskı ve Borç Yükü: Esnaf, yüksek vergi, sigorta ve Bağkur primleri altında "can çekişiyor". Bağkur primleri 8.500 TL - 9.000 TL seviyelerine ulaşmıştır. Hatay'da 9.000 esnafın kullandığı KOSGEB ve Esnaf Kredi Kefalet kredilerinin ödeme süreleri gelmiş, Adıyaman’da ise 350.000 TL kredi alan esnafın 9 ayda 116.660 TL gibi yüksek taksitler ödemesi gerekmektedir; bu durum esnafa "büyük geldi".
• Kayıp/Kaçak Bedeli: Yüksek elektrik faturalarının nedeni, bölgedeki kayıp/kaçak elektriğin maliyetinin abonelere bölünmesidir.
• Maliye Denetimleri: Deprem bölgesi olmasına rağmen Adıyaman'da sanayi sitesinde her gün maliye denetimleri yapılmakta ve "basit usuldeki esnafa ceza yazıp gitmesi" gibi uygulamalar görülmektedir.
• Sosyal Göç ve Kapatma Eğilimi: Göç eden esnafın tam olarak geri dönmemesi ticaret hacmini daraltmıştır. Yüksek maliyetler ve giderlerin altından kalkılamaması nedeniyle esnaf "eleman çıkarıyor" veya en pratik yöntem olarak "kepenki kapatacak, kapıya kilidi vuracak" noktasına gelmiştir. Adıyaman'da ev kiraları 20.000 TL'den aşağı değildir.
• Emeklilik Sistemi Eşitsizliği: Bağkur emeklisinin (esnaf emeklisi) devlet memurlarına kıyasla çok düşük maaş alması (19.150 TL örneği verildi) eleştirilmiş, yüksek prim yatırmanın maaşı kademeli olarak düşürmesi gibi "böyle bir şey olur mu" denilen bir durum olduğu belirtilmiştir.
STRATEJİK ÇÖZÜM VE ÖNERİLER
Toplantıya katılan oda başkanları, devletin bölgedeki toparlanmayı hızlandırmak ve esnafa "nefes aldırmak" için acilen aşağıdaki adımları atmasını talep etti:
1. Vergi ve Borç Yapılandırması (Acil Talepler):
• Basit Usulün Devamı: Basit usul vergilendirmenin devam etmesi "tercih değil zorunluluktur". Gerçek usule geçiş "işletmelerin kapanmasına yol açacaktır".
• Borç Yapılandırması: Mücbir Sebep süresi uzatılmalı; borçlar "faizsiz ve uzun vadeli yapılandırılmalı", zira "24 ay taksitle ödemesi mümkün değil".
• Pozitif Ayrımcılık: Deprem bölgelerine "pozitif ayrımcılık yapılmasını"gerekmektedir. En az 5 yıl süreyle vergi ve elektrik tarifelerinde "cazip hale getirilmiş ayrı bir paket" hazırlanmalıdır.
• Uzun Vadeli Kredi: Yeni kurulacak işletmelerde, yıkılan dükkanlar için makine ve teçhizat yardımı "hibe değil de uzun vadeli krediler verilmesi lazım".
• Kıdem Tazminatı Fonu: Personel için ödenecek kıdem tazminatında kullanılmak üzere bir fon oluşturulması gereklidir.
• Kredi Erişim Kolaylığı: Esnaf Kredi Kefalet Kooperatiflerinde finansmana erişim zorluğuna ve "3 ay, 4 ay bekleme süresi" olmasına neden olan plasman (finansman) yetersizliği giderilmelidir.
3. Yapısal Düzenlemeler:
• Ulaşım Desteği: Akaryakıtta KDV ve ÖTV indirimi yapılmalıdır. Cumhurbaşkanı'nın seçim öncesi verdiği "ÖTV ve KDV almayacağız, indirimli araçlar vereceğiz" sözünün hayata geçirilmesi beklenmektedir.
• Bağkur Primleri: İşverenler için emeklilik gün sayısının 9.000 günden 7.200 güne düşürülmelidir.
• Eğitim Altyapısı: Mesleki eğitime ve çıraklık eğitimine önem verilmeli, mesleki eğitimin geliştirilmesi ve eğitim altyapısının güçlendirilmesi gerekmektedir.
Hatay Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Başkanı Aziz Fatih Yılmaz, 24-30 Kasım tarihleri arasında deprem sonrasında ilk defa Hatay Mobilya Fuarı'nın dördüncüsünün Expo alanında düzenleneceğini duyurdu. Bu fuarın, "şehrimizin ekonomisine esnaf sanatkarımızın kalkınmasına faydalı olacağına inanıyoruz" dedi.
