0
Kaynakların yetersizliği gerekçesiyle, bütçeler hazırlanırken ödenek tahsisleri kısıtlı kalmış, bundan yatırımlar da payını almış, ancak buna rağmen yerel talepler ile siyasi tercihler sonucunda Ülkemizde yaygın bir şekilde proje üretilmiş, yatırıma ayrılan toplam kaynağın az olması nedeniyle de yıllarca projelere yetersiz ödenek ayrılmış, bu projeler bitirilememiş ve sayıları artmıştır. Kamu yatırım stokunun ortalama tamamlanma süresi ise geçmiş yıllara göre azalmakla birlikte 2013 yılında 3,7 yıl olarak kayıtlara geçmiştir.
Kalkınma Bakanlığı verilerine göre (2003-2014 dönemi); cari fiyatlarla illere tahsis edilen kamu yatırımları toplamının GSYH (gerçekleşen) içindeki payı 2003 yılında yüzde 3,5 olarak dönemin en büyük, 2008 yılında ise yüzde 2,3 ile dönemin en düşük rakamı olmuş, diğer yıllarda inişli çıkışlı bir grafik izlemiş, 2014 yılında ise yüzde 3,3 olarak öngörülmüştür. Anılan dönemde illere tahsis edilen toplam yatırım ödeneğinin bir önceki yıla göre artış oranları(%) ise çok büyük farklılıklar göstermiş ve 2007 yılında ise azalmıştır (2004: 0,5, 2005: 23,7, 2006: 8,6, 2007: -0,4, 2008: 1,9, 2009: 25,3, 2010: 23,2, 2011: 7,6, 2012: 22,1, 2013: 19,0, 2014: 6,4).
Söz konusu dönemde 81 il için cari fiyatlarla toplam 368 milyar 326 milyon 327 bin TL kamu yatırım tahsisi yapılmış ve bu ödeneğin 167 milyar 867 milyon 891 bin TL si muhtelif iller(en az iki veya daha fazla il- il adları yok) kapsamında belirtilmiş, 200 milyar 458 milyon 436 bin TL si ise tek tek il bazında tahsis edilmiştir. Her il için anılan on iki yıllık dönemde tahsis edilen toplam yatırım ödeneğinin 81 il için tahsis edilen toplam yatırım ödeneği içindeki payları incelendiğinde; sadece 11 ilin yüzde 1den fazla pay aldığı (İstanbul:8,84, Ankara:5,68, İzmir:2,11, Artvin:1,61, Şanlıurfa:1,49, Mardin:1,45, Diyarbakır:1,39, Bursa:1,38, Antalya:1,24, Konya:1,17, Kahramanmaraş:1,11), 70 ilin ise yüzde 1in altında kaldığı, 81 il içinde her yıl ödeneği artan tek ilin Yozgat olduğu, diğer illerin ödeneklerinin yıldan yıla inişli ve çıkışlı bir seyir izlediği görülmektedir. Ancak, muhtelif iller kapsamından 81 ilin ilave pay alabileceği ve söz konusu oranların artabileceği de anlaşılmaktadır.
Anılan dönemde illere yapılan toplam kamu yatırımları tahsislerinin sektörel dağılımına bakıldığında ise; sektörlerin toplam yatırım içindeki paylarının(%) on iki yıllık ortalaması şöyledir: Ulaştırma-haberleşme: 29,5, eğitim: 14,5, tarım: 10,7, enerji: 9,9, sağlık: 6,3, madencilik: 3,4, imalat: 1,6, konut: 1,3, turizm: 0,6, diğer kamu hizmetleri: 22,2. Ayrıca, her sektöre tahsis edilen yatırım rakamının bir önceki yıl rakamına göre inişler ve çıkışlar göstermesi dikkati çekmektedir.
Bu rakamsal verilerden, kamu yatırım tahsislerinin yıllar itibariyle iller bazında ve sektör bazında anlamlı bir seri izlemediği, her ile ve her projeye az da olsa bir ödenek tahsis etme çabası sergilendiği görülmektedir. Ancak, sorunların tespiti ve mevzuat ile kurumsal alt yapının oluşturulması hususunda belirli bir birikime sahip olunduğu da bilinen bir gerçektir. Dolayısıyla, yatırımlara daha fazla kaynak ayrılması, katma değeri yüksek ve bölgelerin gelişmişlik farkını azaltabilecek projeler seçilmesi ve uygulamadaki sıkıntıların aşılması halinde; istihdamda, üretimde ve mili gelirde arzu edilen seviyelere ulaşmada kamu yatırımları beklenen faydayı sağlayabilecektir.
