Zamanaşımının bitmesine kısa bir süre kala müfettiş tarafından defter istenmesi

Zamanaşımının bitmesine 15 gün kala örneğin 15.12.2015 tarihinde;  inceleme elemanı tarafından 2010 takvim yılı için istenilen defter ve belgeler mükellef tarafından ibraz edilmediği takdirde  durum ne olacaktır?

 

2010 takvim yılı defter ve belgelerini inceleme elemanına ibraz etmeyen mükellef ceza yargılaması açısından 213 sayılı VUK’nun 359. maddesi hükmü gereği ceza yargılamasında durumu ne olacaktır? Öncelikle bu sorunun cevabınınverilebilmesi için mükellefin zamanaşımı  kapsamında  defter  ve belgelerini  ibrazı için  kendisinin  15 Aralık tarihinde defterlerinin istenmesi üzerine bu  defter  ve belgelerinin en son ibraz süresi 5 Ocak 2016 tarihi olacağından  2010 yılı defterlerinin ibraz edilmemesi  halinde 213 sayılı VUK 359. md kapsamında herhangi bir suç oluşmayacağı görüşündeyiz.[1] Çünkü, 2010 takvim yılı  defter ve belgelerin ibraz süresi 31.12.2015 tarihinde son bulmaktadır.  

 

Bilindiği gibi, 213 sayılı VUK açısından  defter tutma ve kayıt zorunluluğu  VUK 171 ila 226; belge düzenleme ve kullanma zorunluluğu ise VUK md.227 – 252 ve saklama ve ibraz ödevi ise, VUK md. 253-257 md hükümleri arasında düzenlenmiştir. Ayrıca, 213 sayılı VUK dışında diğer vergi yasalarında da mükellef ve vergi sorumluları için getirilmiş bazı ibraz zorunlulukları bulunmaktadır. Bütün bunların dışında VUK’nun mük. md. 257’nin vermiş olduğu yetkiye istinaden Maliye Bakanlığınca yapılan idari düzenlemelerde tutulması, kullanılması, düzenlenmesi ve korunması  ve ibrazı konusunda zorunluluk getirilen  defter  ve belgeler de bulunmaktadır.  VUK’nun 256. maddesine göre bu defter ve belgelerin de muhafaza süresi içerisinde (2010 takvim yılı defter ve belgeleri için 5 yıl olup, bu süre 31.12.2015 tarihinde dolmaktadır) ibrazı zorunlu bulunmaktadır.

 

Bütün bu mecburiyetlere göre;  VUK’nun 359. md hükmünde tipleri gösterilen  fiillere aykırı davranılması, kaçakçılık suçunu oluşturmaktadır. Bu  eylemler neticesinde, vergi ziyaının doğması  halinde, vergi ziyaı cezasının  (3) kat olarak kesilmesi gerekecektir.

 

VUK md. 359 hükmü, biri 18 aydan 3 yıla; ikincisi ise, 3 yıldan  5 yıla; diğeri de 2 yıldan  5 yıla kadar  hapis cezasını gerektiren   üç grup fiil  sayılmış bulunmaktadır.  Bu eylemlerin ilki, “a” fıkrasında; diğerleri de; “b” ve “c” fıkralarında düzenlenmiş bulunmaktadır. 

 

Bu üç eylem grubu arasındaki fark; ilk gruptaki eylemlerin, bilgiye ulaşma olanağını tümüyle kaldırmamalarına karşın;  ikinci ve üçüncü grup eylemler nedeniyle, vergi idaresinin bilgiye ulaşma olanağının  kalmamasıdır.   Fiillerin bu özellikleri dolayısıyla, hükmolunacak  cezalar  farklılaştırılmıştır.[2]

 

Asıl konumuza dönecek olursak, zamanaşımının  bitmesine kısa bir süre kala kendisinden defter ve belgeleri istenen mükelleflerin bu defter ve belgeleri inceleme elemanına götürmemesi halinde durum ne olacaktır?  Kanımızca, bu mükellef defter ve  belgelerini götürmediği takdirde herhangi bir cezai durum ile karşılaşmaz.[3] Çünkü,  istenilen defter ve belgeler tarh zamanaşımı  içerisinde ve defterlerin  ibrazı için  zamanaşımı süresi  içerisinde  kaldığı için defter  ve belgeler  ibraz edilmemesi halinde herhangi bir cezayı gerektirir fiil oluşmaz.[4] Zira, defter ve belgelerin incelenmesi için talep edilen yıl  2010 yılı olup, bu yıl ile ilgili defter ve belgelerin  en son 31.12.2015 tarihinde kadar ibrazı  zorunludur.  Vergi inceleme elemanı  defter ve belge ibrazı istem yazısını olayda 20 Aralık 2015 tarihinde mükellefe  tebliğ ettiği varsayıldığında mükellefin 15 gün içinde bu defter ve belgeleri ibrazı zorunludur.   Bu  süre 2016 yılına taştığı için kayıtlarını ibraz etmeyen mükellefe herhangi  bir ceza kesilemez.[5] Çünkü, ibrazı istenen defterler açısından zamanaşımı söz konusudur.[6] 

 

Diğer yandan,  213 sayılı VUK md. 137. hükmü uyarınca  defter  ve hesap tutmak, evrak  ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek  mecburiyetinde olan   gerçek ve tüzel kişiler vergi incelemesine tabidirler.  Defter tutmak zorunda olanlar, VUK md. 172 ve  173. maddelerinde evrak  ve vesikaları  saklamak  ve ibraz etmek  zorunluluğuna ilişkin ilkelerde 227  ve mük.257. md. arasında belirtilmiştir.

 

Söz konusu maddeler içeriğinde  defter tutma (elektronik defter dahil); evrak ve kayıt muhafaza ve ibraz zorunluluğu olan kişi ve kurumlar vergi incelemesine tabi bulunmaktadırlar. Vergi incelemesine yetkili olanlar ise, 213 sayılı VUK’nun 135. maddesinde sayılmıştır.  İncelemeye yetkili olanlar  vergi incelemesinin esas olarak VUK md. 139 hükmüne göre mükellefin işyerinde yapmak  zorundadırlar. İnceleme elemanı defter ve belgeleri  mükelleften yazı ile isteyip, 15 gün süre vermek zorundadır.   Mükellefin iş yerinin incelemeye müsait olmaması halinde vergi incelemesi dairede  yapılmaktadır.  İnceleme için istenilen defter ve belgelerin ibrazı için  15 günden az süre verilemez.[7]

--------------------------------

[1] Defter ve belgelerin inceleme için ibrazı yazısı  bizzat mükellefe tebliğ edilmelidir. Tebligat, mükellefin sigortalı işçisine yapılması halinde de tebligat geçerlidir. Limited şirketlerde şirket ortağına veya şirket müdürüne yapılan tebligat geçerli olacaktır.  Mükellefin komşusuna  yapılan  tebligat geçerli değildir.   Bkz. VUK md. 93 ila 110.

[2] CANDAN Turgut, Vergi Suçları ve Cezaları, Maliye ve Hukuk Yayınları, 3. Baskı, 2011,  s.123.

[3] Ayrıntılı açıklamalar ve Danıştay  kararları için bkz. ÜREL Gürol, Güncel Vergi Usul Kanunu Uygulaması, Maliye ve Hukuk Yayınları, 2. Baskı, s.280-285.

[4] Ayrıntılı açıklamalar için bkz. BAYKARA Bekir, Teori ve Pratik Yönleriyle Vergi ve Vergi Ceza Hukuku, HUD Yayınları, Aralık 2008, s.372

[5] Yr. 11. CD. 11.07.2001 gün ve E:2001/5176-K:2001/7823 sayılı karar: 2978 sayılı Vergi İadesi Kanuna göre özel göre özel  gider   indiriminde sahte belge kullanılmasının  VUK’a göre kaçakçılık suçu oluşturmadığı hk.

[6] Bkz. ÖZBALCI Yılmaz, Vergi Usul Kanunu Yorum ve Açıklamaları, Ankara 1998,  s.390.

[7] 213 sayılı VUK md.139.