Halen TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülmekte olan 2020 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi'ne ilişkin rakamsal bir değerlendirme yapmadan önce, bütçeyle ilgili hangi rakamsal revizelerin yapıldığına bakalım. 2019 yılı bütçesi hedefleri ve 2019 yılı bütçesi gerçekleşme tahminleri karşılaştırılarak GSYH'ye oranlandığında; bütçe açığının payının yüzde 1,8'den yüzde 2,9'a çıktığı, faiz dışı fazlanın yüzde 0,8'den yüzde -0,5'e düştüğü, faiz giderlerinin payının ise yüzde 2,6'dan yüzde 2,4'e indiği, 2020 yılı bütçesine ilişkin olarak da; geçen yılki Orta Vadeli Programa ve 2020 yılı bütçe teklifine bakıldığında ve GSYH'ye oranlandığında; bütçe açığının payının yüzde 1,9'dan yüzde 2,9'a çıktığı, faiz dışı fazlanın payının yüzde 1,0'dan yüzde 0,0'a indiği, faiz harcamalarının payının ise yüzde 2,9 oranını koruduğu görülmektedir.
2019 yılı bütçesi gerçekleşme tahminleri dikkate alındığında, 2020 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifinde; giderlerin yüzde 10,4 artışla 1 trilyon 95 milyar 461 milyon TL (faiz dışı giderlerin yüzde 7,6 artışla 956 milyar 521 milyon TL), gelirlerin yüzde 10,3 artışla 956 milyar 588 milyon TL, bütçe açığının yüzde 11,1 artışla 138 milyar 873 milyon TL, faiz dışı açığın ise yüzde 100,3 azalışla 67 milyon TL (fazla) olarak öngörüldüğü anlaşılmaktadır. 2019 yılı bütçesi başlangıç hedefleri dikkate alındığında ise, 2020 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifinde; giderlerin yüzde 14,0, gelirlerin yüzde 8,7, bütçe açığının ise yüzde 72,3 oranında arttığı görülmektedir. Öte yandan GSYH'ye oranı açısından bakıldığında, 2020 yılı bütçesi giderleri yüzde 22,5, gelirleri ise yüzde 19,6'lık bir orana karşılık gelmektedir.
Söz konusu 2020 yılı bütçe teklifinde öngörülen giderlerin, ekonomik sınıflandırma açısından 2019 yılı bütçesi gerçekleşme tahminlerine göre artış oranları ve tahsis edilen ödenekler şöyledir: Personel giderleri (% 12,7) 282 milyar 488 milyon TL, sosyal güvenlik kurumlarına devlet prim giderleri (% 10,2) 48 milyar 120 milyon TL, mal ve hizmet alımları (%-3,6) 75 milyar 550 milyon TL, cari transferler (% 13,6) 451 milyar 122 milyon TL, sermaye giderleri (% -24,8) 56 milyar 607 milyon TL, sermaye transferleri (%-55,6) 6 milyar 784 milyon TL, borç verme (%- 6,0) 27 milyar 87 milyon TL, faiz giderleri (% 34,8) 138 milyar 940 milyon TL. Bu rakamsal görüntüden anlaşılacağı üzere 2019 yılı bütçe gerçekleşme tahminleri esas alındığında, 2020 yılında 2019 yılına göre; mal ve hizmet alımlarına, sermaye giderlerine, sermaye transferlerine ve borç verme kalemlerine daha az ödenek tahsis edildiği görülmüştür. 2019 yılı bütçesinde 65 milyar 78 milyon TL olan yatırım ödenekleri ise 2020 yılı bütçe teklifinde yüzde 1,5 azalışla 64 milyar 85 milyon TL olarak öngörülmüştür. Yedek ödenekler için ise 2019 yılı bütçesine göre 2020 yılı bütçe teklifinde yüzde 11,4 artışla 8 milyar 764 milyon TL ödenek ayrılmıştır.
2020 yılı bütçe teklifinde öngörülen ve yukarıda belirtilen gider kalemlerinin 2020 yılı bütçesi içindeki payları ise şöyledir: Personel giderleri (% 25,8), sosyal güvenlik kurumlarına devlet prim giderleri (% 4,4), mal ve hizmet alımları (% 6,9), cari transferler (% 41,2), sermaye giderleri (% 5,2),sermaye transferleri (% 0,6), borç verme (% 2,5), yedek ödenekler (% 0,8), faiz giderleri (% 12,7).
2020 yılı bütçe teklifine gelirler açısından bakıldığında ise görüntüler şöyledir: 2020 yılı merkezi yönetim bütçe gelirlerinin 2019 yılı bütçesi gerçekleşme tahminlerine göre yüzde 10,3 artışla 956 milyar 588 milyon TL olarak öngörüldüğü, 2020 yılı genel bütçe gelirlerinin yüzde 11,7 artışla 936 milyar 635 milyon TL (vergi gelirlerinin yüzde 17,5 artışla 784 milyar 602 milyon TL, vergi dışı diğer gelirlerin ise yüzde 11,1 azalışla 152 milyar 33 milyon TL) olarak tahmin edildiği, özel bütçeli idarelerin öz gelirleri ve Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların gelirleri için ise 19 milyar 953 milyon TL'lik bir gelirin bütçeleştirildiği görülmektedir. Vergi dışı diğer gelirler kapsamında da 2020 yılında; teşebbüs ve mülkiyet gelirlerinden 64 milyar 331 milyon TL, alınan bağış ve yardımlar ile özel gelirlerden 11 milyar 43 milyon TL, faizler, paylar ve cezalardan 62 milyar 152 milyon TL, sermaye gelirlerinden 13 milyar 594 milyon TL, alacaklardan tahsilatlardan ise 914 milyon TL gelir beklenmektedir.
Vergi gelirlerinin detayına bakıldığında ise çeşitli vergilerin 2020 yılı bütçe teklifinde öngörülen miktarları ile vergi gelirleri içindeki payları şöyledir: Gelir vergisi: 182,1 milyar TL (% 23,2), kurumlar vergisi: 89,4 milyar TL (% 11,4), özel tüketim vergisi: 175,2 milyar TL (% 22,3), dahilde alınan KDV: 57,8 milyar TL (% 7,4), ithalde alınan KDV: 158,1 milyar TL (% 20,2), motorlu taşıtlar vergisi: 17,4 milyar TL (% 2,2), banka ve sigorta muameleleri vergisi: 25,0 milyar TL (% 3,2), damga vergisi: 21,5 milyar TL (% 2,7), harçlar: 29,5 milyar TL (% 3,8), diğer vergiler: 28,6 milyar TL (% 3,7).
Öte yandan, 2019 yılında 10 milyar TL gelir hedeflenen özelleştirme gelirlerinin 6 milyar TL olarak gerçekleşeceği; 2020 yılı bütçe teklifinde de 10 milyar TL özelleştirme geliri hedeflendiği anlaşılmaktadır.
Sosyal güvenlik sistemine yapılacak transferler için; 2019 yılında merkezi yönetim bütçesinin yüzde 19,6'sı oranında (188,2 milyar TL) ödenek ayrılmıştı, 2020 yılı bütçe teklifinde ise bu ödeneğin yüzde 19,9 artışla 225,6 milyar TL olarak öngörüldüğü ve bu tutarın ise 2020 yılı merkezi yönetim bütçe teklifinin yüzde 20,6'sını oluşturduğu görülmektedir. Öte yandan, 2020 yılı bütçe teklifinde sosyal yardımlar için 69,5 milyar TL, kamu-özel iş birliği projeleri için ise 18,9 milyar TL ödenek öngörülmüştür.
Bütçe içindeki payları açısından önemli bazı oransal değişim detaylarına bakıldığında ise, 2020 yılı bütçe teklifinde; 2019 yılı bütçesine göre; sağlığın payının yüzde 16,3'den yüzde 17,2'ye, tarımın payının yüzde 2,8'den yüzde 3,1'e yükseldiği, yatırım ödeneklerinin payının yüzde 6,8'den yüzde 5,9'a, eğitimin payının yüzde 16,8'den yüzde 16,1'e, sosyal yardımların payının ise yüzde 6,5'den yüzde 6,3'e düştüğü görülmektedir.