e) İstisna Tutarları
Müteahhidin ölümü halinde (b) bölümünde açıklanan esaslara göre belirlenen menkul ve gayrimenkul mallardan evlatlıklar da dahil olmak üzere çocuklar ve eşten herbirine isabet eden miras hisselerinin Veraset ve İntikal Vergisi Yasasının 4. maddesinde yer alan tutar kadarlık kısmı, veraset ve intikal vergisinden müstesnadır.
f) Nispetler
Veraset ve intikal vergisi her yıl yeniden değerleme oranına göre belirlenen tarife dikkate alınarak hesaplanmaktadır.
Aktifte kayıtlı olan fakat mülkiyeti ölen müteahhide ait olmayan demirbaş, ölene ait ticari varlık olarak öz sermayenin saptanmasında gözönüne alınır. Ancak veraset ve intikal vergisi beyannamesinde gösterilmesine gerek yoktur.
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun 38. maddesinde bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet farktır hükmü; 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 192. maddesinin 3. bendinde ise, Aktif toplamı ile borçlar arasındaki fark, müteşebbisin işletmeye mevzu varlığını (öz sermayeyi) teşkil eder hükmü yer almış bulunmaktadır.
Bu hükümler karşısında öz sermayenin tespitinde ne şekilde işlem yapılacağı sorun olan ekskavatörün, adi ortaklık kazancının bir unsuru olarak aktifte kayıtlı bir iktisadi kıymet olması nedeniyle, ölene ait ticari varlık olarak değerlendirilmesi gerekmekte ve mülkiyeti ortaklardan birine ait olan ve ölen müteahhitten varislerine intikali söz konusu olmayan bu demirbaşın, veraset ve intikal vergisi beyannamesine bildirilmesine gerek bulunmamaktadır([1]).
g) Verginin Tarh Edilmesi
Veraset ve intikal vergisinin konusuna giren ölüm veya ivazsız herhangi bir şekilde mal intikallerinde bu vergiye esas alınacak matrahın tayin ve tespitine ilişkin esaslar 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu ile 213 sayılı Vergi Usul Kanununun ilgili hükümlerinde ayrıntılı olarak düzenlenmiş bulunmaktadır.
Veraset ve intikal vergisinde diğer vergilemelerden farklı olarak bu vergiye özel ilk tarhiyat ve nihai (kesin) tarhiyat olmak üzere ikili bir tarhiyat işlemi getirilmiştir.
Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun Verginin matrahı ve ilk tarhiyat başlığını taşıyan 10. maddesiyle bu verginin mükelleflerine; anılan maddede belirlenmiş esaslara göre değerleyerek intikal konusu malları bildirme yükümlülüğü getirilmiş, bu arada ilk tarhiyat müessesesi ile de amme alacağının biran önce tahsilinin sağlanması amacı güdülerek bu konudaki gerekli yasal düzenleme de aynı madde içerisinde yapılmıştır.
Mükellefler, ilk tarhiyata esas teşkil edecek matrahın tayin ve tespitinde geçerli olmak üzere intikal konusu mallarını yukarıdaki 10. maddede yazılı değerleme ölçüleriyle değerleyecekler; intikal konusu malların nevi itibariyle bu ölçüler ile değerlenmesinin mümkün olmadığı hallerde ise değerleme 213 sayılı Vergi Usul Kanununun Servetleri Değerleme ile ilgili hükümlerine göre yapılacaktır. Nihai tarhiyata esas teşkil edecek matrahın belirlenmesinde ise intikal konusu mallar herhalükarda idarece ve Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre değerlenecektir.
Bilindiği gibi, intikali veraset ve intikal vergisinin konusuna giren ticari bir işletmede bilanço esasına göre defter tutuluyorsa; ölüm tarihi itibariyle düzenlenen işletme bilançosuna göre hesaplanacak özsermaye, ticari servet olarak kabul edilecektir.
[1] MB.nin, 22.01.1979 gün ve 2/24452-253/4729 sayılı Özelgesi.