Eğitim Devrimcilerimizden Biri: MUSTAFA NECATİ (1894-01 Ocak 1929)

 

“Mustafa Necati, öğretmen olup

Yıldız öğretmen,

Işık ışık yol alır.

Vatan ufkunda

Geçtiği yollar kül, duman,

Vatanı için aşkla dolar zaman zaman.

Didinir, çalışır her an,

Anadolu’da hedefi

Gazeteci, kuvvacı, eğitimci,

Sonunda alnında ışık, millet temsilcisi,

Yaş 30-35

Potada dört bakanlık

Mustafa Necati Fırtına Kuşu

En önde yol almakta.

…..”

İbrahim Gürşen Kafkas

 

Mustafa Necati, eğitimci ve devlet insanı. İlk ve orta öğrenimini İzmir’de tamamladı. 1914’te İstanbul Hukuk Okulunu bitirdi. İzmir’e döndü, bir süre avukatlık ve öğretmenlik

yaptı. Ülkemiz emperyalist işgaline uğrayınca tüm ulus ve yurtseverler gibi silaha sarıldı. İzmir ve Balıkesir yöresinde silahlı direnişleri örgütledi ve bizzat kendisi de bu direnişlere katıldı. 1919-1920’de arkadaşı Vasıf Çınar ile birlikte İZMİR’E DOĞRU adlı bir gazete çıkardı ve Ulusal Kurtuluş Eylemi’ni destekleyici yazılar yayımladı.

1920’de Saruhan (Manisa) Milletvekili olarak İlk Türkiye Büyük Millet Meclisine katıldı. Milletvekili olarak Müdafaa-i Hukuk Grubu yazmanlığı; Sivas, Kastamonu, Amasya İstiklâl Mahkemelerinde üyelik ve başkanlık yaptı.

Mustafa Necati, 1923-1927 yıllarında İzmir Milletvekili olarak ikinci kez TBMM’ye girdi. Gençliğinden beri eğitime, öğretmenliğe gönül vermiş olan Mustafa Necati, 1923-1925 arasında Mübadele ve İskân Bakanlığı ve Adalet Bakanlığı yapmış; Atatürk’ün yönlendirmesiyle Eğitim Bakanlığına atanmıştır. Atatürk, eğitimin çağdaş, akıl ve bilime dayalı olması konusunda Mustafa Necati’ye inanıyor ve güveniyordu. Onun için şöyle diyordu: Mustafa Necati’den çok iş bekliyorum. O, hepsini yapacak ve başaracaktır, buna inanıyorum.

Mustafa Necati, ilk iş olarak 26 Aralık 1925’ten 8 Ocak 1926’ya kadar süren III. Bilim Kurulunu (Heyet-i İlmiye) toplamış; elde edilen bilgilerin ışığında yapılacak işlerin önceliğini sıralamıştır. Buna göre:

* Millî Eğitim Bakanlığı Merkez Örgütü’nün yeniden yapılandırılması ve güçlendirilmesi,

* Talim ve Terbiye Kurulunun oluşturulması,

* Dil Heyetinin oluşturulması; Eğitim kurumlarının denetimi,

* Köy Okullarının yeniden düzenlenmesi ve Köy Öğretmen Okulları açılması,

* Orta Öğretmen Okulu(Eğitim Enstitüsü) açılması.”

Mustafa Necati, bakanlığı süresince bu öncelikleri ve Atatürk’ün “Okul, genç beyinlere insanlığa saygıyı, ulus ve yurt sevgisini, ulusun ve yurdun bağımsızlığını öğretir” ilkesini gerçekleştirmeye çalışmıştır. Ayrıca okul kitaplarının Millî Eğitim Bakanlığınca bastırılmasını, meslek okullarının açılmasını sağlamıştır.

Yine onun bakanlığı döneminde Türk Harflerinin Kabulü ve Uygulanması Hakkında Kanun hazırlanmış ve uygulamaya konmuştur, böylece YAZI DEVRİMİ başlatılmıştır. Diğer yandan Teftiş Kurulu, Tarih Encümeni, Güzel Sanatlar Encümeni, Halk Dershaneleri ve Millet Mektepleri Teşkilatının oluşturulması; Okul Müzesi, Beden Eğitimi ve İzcilik, yurt dışına öğrenci gönderilmesi, hizmet içi eğitim, okul öncesi eğitim, üniversitelerin güçlendirilmesi gibi eğitimle ilgili uygulamalar da gerçekleştirilmiştir.”

Mustafa Necati, yaptığı bir konuşmasında okullarda KARMA EĞİTİMİN başlayacağının ipuçlarını vermiştir: “Kadın ve erkek, her iki cinse de gerek okulda gerek toplum yaşamında eşit haklar verileceğini belirtmiş; kızlar ve erkekler arasında gençlik noktasından, öğretim noktasından Eğitim Bakanlığı, hiçbir ayrım düşünmemiştir. Genç kızlarımızla genç erkeklerimiz aynı sistem içinde yetişeceklerdir.” demiştir.

Nitekim okullardaki karma eğitim uygulaması 1921-22’de Hukuk Fakültesinde, 1922-23’te Tıp Fakültesinde başlamıştır. Mustafa Necati Eğitim Bakanı olunca 1926’da parasız eğitimi, 1927’de ise diğer okullarda karma eğitimi gerçekleştirmiştir.

Mustafa Necati, Millî Eğitim Bakanlığını üç boyutlu bir yapıya dönüştürmüştür: Danışma (Talim ve Terbiye) Kurulu, Yürütme (Müdürler Encümeni Hizmet Birimleri), Denetim (Teftiş Kurulu). Mustafa Necati’nin Eğitim Bakanlığı Dönemi’nde, Bakanlık, kültür işlerini de üstlenmiştir. Danışma Kurulu dışında Millî Eğitim Şûrası, Dil Kurulu, Türk Tarih Kurulu, Güzel Sanatlar Kurulu da oluşturulmuştur. Dil Kurulu, Türk Dil Kurumuna, Türk Tarih Kurulu da Türk Tarih Kurumuna temel olmuştur.

Cehaletin yerine bilgiyi, nefretin yerine sevgiyi, karanlığın yerine aydınlığı koyunuz.” diyen Mustafa Necati, taşı toprağı ve insanıyla doğulu olan ulusumuzu, düşünceleriyle batılı olmaya ve gelişmeye yönlendiriyordu. Eğitimde yenileşme, gelişme ve çağdaşlaşmanın gelmesi gerektiğini ileri sürenlerdendi. O, öğretmen, gazeteci, efe, sporcu kimlikleriyle tanındı. Tüm çalışmalarında ‘ALIN TERİNİ, AKIL TERİNE KATARAK’ yol aldı.

Mustafa Necati, Mustafa Kemal Atatürk’ün eğitim alanında toplumun bilinçlenmesi, aydınlanması yolunda gerçekleştirmek istediği tüm projelerin de mimarıydı. O, bir eğitim devrimcisi, bir eğitim ışığı idi. Genç yaşında, 01 Ocak 1929 yılında yaşama veda etti. Atatürk, Mustafa Necati’nin ölümüne çok üzülmüştü.

Mustafa Necati, Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin genç ve başarılı bir eğitim kurmayı idi. Ruhu şad, mekânı Cennet olsun. Işıklar içinde uyusun.

____________________________

Kaynaklar:

1. Kâzım SAYMALI; Eğitim ve Kültür Sorunları ile Türkiye (Basılmamış).

2. İbrahim Gürşen KAFKAS; Eğitim Işığı Mustafa Necati.

3. Pervin İşeri ÖZTABAĞ; O’nu Hak Etmek.

4. Dr. Niyazi ALTUNYA; Türkiye’de Eğitimin Son 100 Yılı.