Kat karşılığında arsa devrinde olduğu gibi, bir mal veya hakkın başka bir mal veya hak ile değiştirilmesini ifade eden trampa işlemlerinde de söz konusu istisna hükmü uygulanmayacaktır.
İstisna uygulamasına konu gayrimenkullerin mevcut borçlar karşılığında rızaen veya icra yoluyla devredilmesi işlemleri ile kamulaştırma işlemleri, kurumların finansman olanaklarını artıracağından bu tür işlemlerde istisna uygulanması mümkün bulunmaktadır.
Gayrimenkullerde mülkiyetin devri tapuya tescil ile gerçekleşeceğinden, satış vaadi sözleşmeleri ile tahsil olunan bedeller dolayısıyla istisna uygulanması mümkün değildir.
f) Satılan Gayrimenkullerin Yerine Aynı Mahiyette İktisadi Kıymet Alınmaması
Gayrimenkul satış kazancı istisnası, kurumların bağlı değerlerinin ekonomik faaliyetlerde daha etkin bir şekilde kullanılmasına olanak sağlanması ve kurumların mali bünyelerinin güçlendirilmesi amacıyla uygulanmaktadır. Bu husus 5520 sayılı Kanunun gerekçesinde de açıkça vurgulanmıştır. Gelir İdaresi bu noktadan hareketle, istisna konusu olan kazancın, amacı aşan bir şekilde aynı mahiyette iktisadi kıymet alımında kullanılması halinde istisnadan yararlanılmasının mümkün olmayacağı görüşündedir. Ancak, kazancın kurumun ihtiyaç duyduğu işletme sermayesi karşılandıktan sonra kalan kısmının fonksiyonel olarak benzer sabit kıymet alımında kullanılmasının istisna uygulamasına engel olmaması gerekir.
4- Eski ve Yeni Düzenlemenin Karşılaştırılması
Taşınmaz satış kazancı istisnasında yapılan son düzenlemenin, önceki düzenleme ile karşılaştırılması halinde aşağıdaki belirlemelerin yapılması mümkündür:
- İstisnanın uygulanabilmesi için daha önceki uygulamaların hepsinde aranan iktisadi kıymetlerin iki tam yıl süreyle (730 gün) aktifte bulunma koşulu yeni düzenlemede de devam etmektedir.
- Daha önceki uygulamaların hepsinde yer alan satış kazancının sermayeye eklenmesi koşulu artık aranmayacaktır. Ancak istisnaya konu satış kazancının, satışın yapıldığı yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar pasifte özel bir fon hesabında tutulması gerekmektedir. Ayrıca satış bedelinin, satışın yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar tahsil edilmesi şarttır. İstisnadan yararlanan satış kazancının isteğe bağlı olarak sermayeye eklenmesi mümkün bulunmaktadır.