Vergi Dışı Ekonomi 2

Maliye Bakanlığı denetim elemanlarının çalışma sonuçları incelendiğinde, vergi kaçakçılığının yalnız vergi beyanı kapsamında olan ve vergi dışı bırakılan, ayrıca yukarıda belirtildiği gibi haksız kazanca neden olan ekonominin boyutu ortaya çıkar.  Vergi incelemelerinde ortaya çıkan matrah farklarının bir kısmı vergi inceleme elemanları ile vergi yükümlülerinin yorum farkından kaynaklansa bile, önemli ölçüde vergi kaçağı ortaya çıkarılmaktadır. Maliye Bakanlığı denetim elemanları, denetimler öncesinde beyanname seçerken, daha çok vergi eğilimi yüksek olan sektörleri veya beyannameye ekli finansal tabloları (bilanço, gelir tablosu, hesap özeti) inceleyerek, vergi kaçırma eğilimini saptadıkları yükümlüleri incelemeye alırlar.  Bu açıdan bakıldığında denetim sonucu bulunan farkları, tüm yükümlüler için geçerli ölçü  saymak doğru değildir. Çünkü, incelemek için seçilen vergi yükümlüleri yukarıda belirtildiği gibi ya vergi kaçırma eğilimleri olan yükümlüler ya da ihbar edilen yükümlülerdir.     

Vergi kaçakçılığı sektörler itibariyle de farklılık göstermektedir. Maliye Bakanlığının gelir ve kurumlar vergisi yükümlülerini esas alarak geçmişte yapılan bir araştırmaya göre Türkiye’de sektörler itibariyle vergi kaçağı oranları Tablo1’de gösterilmiştir.

Tablo-1’de görüldüğü gibi, vergi dışı ekonomi olarak değerlendirdiğimiz vergi kaçağı, işletme sahibinin, işletme üzerindeki egemenliğini sürdürdüğü kurumlarda veya sektörlerde yoğunluk kazanmaktadır.

Nitekim 2016 yılında yapılan vergi incelemelerine göre tablo 2’de 74430 mükellef üzerinden yapılan vergi denetiminde ikmalen 5887.573.855 TL resen 26.753.487.498 TL olmak üzere toplam 32.641.060.353 TL matrah farkı tespit edilmiştir. Tablo 3’te ise Vergi Türlerine göre inceleme verileri kapsamında tarhı istenilen vergi ile kesilen cezalar  görülmektedir. Bu da gösteriyor ki kayıtdışı ekonomi önemli boyutlarda seyretmektedir.

Vergi incelemelerinde yapılan tespitlere göre; vergi dışı ekonominin oluşumunda kural dışı ödemeler büyük rol oynamaktadır. Kural dışı ödemelerin vergisel boyutu konunun tali boyutudur. Esas önemli olan, kural dışı ödemelerin ve dolayısıyla da yolsuzluk ekonomisinin önlenmesidir. Başka bir ifadeyle kural dışı ödemelerin kural haline gelmesidir. Kural dışı ödemelerin ekonomik ve ahlaki yönü olduğu gibi, tali de olsa vergisel yönü vardır. Kural dışı ödemelerin tümü vergi kapsamı dışında kalmaktadır.