Mevzuat Hazırlama ve Yasalaşma Aşamaları

En son, 17 Şubat 2006 Tarih, 26083 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, “Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” ile, konunun usul ve esasları belirlenmiş bulunmaktadır.

Bu Yönetmeliğin amacı; Başbakanlık, bakanlıklar, bağlı, ilgili, ilişkili kurum ve kuruluşlar ile diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından hazırlanacak kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik, Bakanlar Kurulu kararı eki kararlar ve diğer düzenleyici işlemlerin taslak metinlerinin hazırlanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Bazı Tanımlar

Taslak: Çerçeve ve müstakil taslakları,

Çerçeve Taslak: Mevzuata madde veya hüküm eklenmesini, mevzuatın bazı madde veya hükümlerinin değiştirilmesini veya yürürlükten kaldırılmasını öngören metinleri,

Müstakil Taslak: Başlı başına belirli bir alanı düzenleyen ve ilk defa yürürlüğe konulacak mevzuata ilişkin metinleri,

Ek Madde: Çerçeve taslaklarla mevzuata eklenecek hükümlerin mevcut maddelerden birine eklenememesi durumunda, eklenecek hükmün düzenlendiği maddeyi,

Geçici Madde: Taslakların geçiş hükümlerini düzenleyen maddelerini,

Mevzuat: Kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik, Bakanlar Kurulu kararı eki kararlar ve diğer düzenleyici işlemleri,

ifade eder.

Taslakların Yapım Aşamaları

Taslaklar, konuyla ilgili kurum ve kuruluşların görevli birimleri tarafından hazırlanır. Hukuk müşavirlikleri dışındaki birimlerce hazırlanan taslaklar hakkında hukuk müşavirliklerinin görüşü alınır.

Başbakanlığa sunulmadan önce, taslaklar hakkında ilgili bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarının görüşleri alınır. Bu çerçevede ilgili bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra;

a) Bakanlıklarca hazırlanan ekonomik, sosyal politikalar ve tedbirlerle ilgili kanun ve kanun hükmünde kararname taslakları ile yeni bir teşkilatlanmayı öngören taslaklar hakkında Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığının,

b) Kamu personeli ve teşkilatlanmayla ilgili olarak hazırlanan taslaklar hakkında Devlet Personel Başkanlığının,

c) Tüzük taslakları hakkında devlet bakanları dâhil bütün bakanlıkların,

ç) Kamu gelir ve giderlerini etkileyen kanun ve kanun hükmünde kararname taslakları hakkında Maliye Bakanlığı ile ilgisine göre Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı veya Hazine Müsteşarlığının; malî konuları düzenleyen kanunlar ile düzenleyici işlemlere ilişkin taslaklar hakkında Maliye Bakanlığının,

d) Kanun ve kanun hükmünde kararname taslakları hakkında Adalet Bakanlığının,

e) Bakanlıklar ile Sayıştay’ın denetimine tâbi diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca malî konularda düzenlenecek yönetmelik taslakları hakkında Sayıştay Başkanlığının,

f) Avrupa Birliği müktesebatına uyum çerçevesinde hazırlanan taslaklar hakkında Avrupa Birliği Genel Sekreterliğinin,

görüşlerinin alınması zorunludur.

Taslaklar hakkında konuyla ilgili mahallî idareler, üniversiteler, sendikalar, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sivil toplum kuruluşlarının görüşlerinden de faydalanılır.

Kamuoyunu ilgilendiren taslaklar Başbakanlığa iletilmeden önce, teklif sahibi bakanlık tarafından internet, basın veya yayın aracılığıyla kamuoyunun bilgisine sunulabilir. Bu suretle taslak hakkında toplanan görüşler değerlendirildikten sonra teklifte bulunulur.

İlgili kurum ve kuruluşlardan alınması gereken görüşler tamamlandıktan sonra;

mühürlü ve paraflı olarak yazılı ortamda veya elektronik imza mevzuatı çerçevesinde elektronik ortamda Başbakanlığa gönderilir. Taslağı paraflayanın adı ve soyadı ile unvanı yazılır. Yazılı ortamda gönderilen belgelerin bir örneği Başbakanlığa elektronik ortamda ayrıca iletilir.

Taslaklarda, yaşayan Türkçe kullanılır. Türkçede karşılığı bulunan yabancı kelimelere yer verilmez. Türkçede karşılığı bulunmayan teknik terimlere yer verilmesinin zorunlu olması durumunda, bu terimler aslına uygun olarak yazılır.

Terim birliğinin sağlanması amacıyla taslakların başlığında ve madde metninde “yasa” kelimesi yerine “kanun” kelimesi kullanılır. Taslaklarda, varsa tanım maddesinde belirtilenler dışında kısaltmalara yer verilmez. Kısaltmalar yerine kısaltmanın temsil ettiği kelimeler açıkça yazılır.

Kanunların Yapım Aşamaları

Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve milletvekilleri yetkilidirler. Bakanlar Kurulunca sunulan tekliflere kanun tasarısı denir. Bir ya da birden fazla milletvekilince imzalanarak sunulan tekliflere ise kanun teklifi denir. Tasarı ve teklifler gerekçeli ve imzalı olarak, TBMM Başkanlığına sunulur.

TBMM Başkanlığına sunulan kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameler Başkanlıkça ilgili esas ve tali komisyonlara havale edilir ve "Gelen Kağıtlar" listesinde yayımlanarak milletvekillerine duyurulur. Raporu genel kurul görüşmelerine esas olacak komisyona esas komisyon denir. Tali komisyonlar, işin kendilerini ilgilendiren yönü veya maddeleri üzerinde esas komisyona görüş bildiren komisyonlardır. Başkanlıkça, esas komisyona ve diğer komisyonlara havale birlikte yapılır.

Tasarı veya teklif üzerindeki görüşmelerini tamamlayan komisyon, konuyla ilgili hazırladığı raporunu, Genel Kurul gündemine alınmak üzere TBMM Başkanlığına sunar. Sıra sayısı verilerek basılan komisyon raporu, aksine bir karar olmadıkça, 48 saat geçmeden Genel Kurul gündemine alınamaz ve görüşülemez.

Kanun tasarı ve teklifleri; Genel Kurulda, aşağıda belirtilen usule göre görüşülür:

a) Tasarı veya teklifin tümü hakkında görüşme açılır.

b) Tasarı veya teklifin tümünün görüşülmesinden sonra soru-cevap işlemi yapılır. Tasarı veya teklifin tümü üzerinde soru-cevap süresi yirmi, maddeler üzerinde on dakika ile sınırlıdır.

c) Tasarı veya teklifin maddelerine geçilmesi oylanır.

d) Maddeler tek tek görüşülür ve oylanır.

e) Son olarak, tasarı veya teklifin tümü oylanır.

TBMM'nce kabul edilen kanunlar, yürürlüğe girebilmesi ve uygulanabilmesi için, Resmî Gazetede yayımlanmak üzere Cumhurbaşkanına gönderilir. Cumhurbaşkanı, kanunları 15 gün içinde yayımlar.

Cumhurbaşkanı, yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte 15 gün içinde TBMM'ne geri gönderir. Cumhurbaşkanınca kısmen uygun bulunmama durumunda, TBMM sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilir.

TBMM, geri gönderilen kanunu aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanır. Bu durumda, Cumhurbaşkanı Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesinde doğrudan iptal davası açma hakkını kullanabilir.

Meclis, Cumhurbaşkanınca bir daha görüşülmek üzere geri gönderilen kanunda bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar Meclise geri gönderme yetkisine sahiptir. Bütçe Kanunları bu işlemin dışındadır. Cumhurbaşkanınca geri gönderilemez, yayımlanarak yürürlüğe girer.

Değerlendirme

Çoğumuz hemen her gün mevzuatlarla karşı karşıya geliriz okuruz bilgi alırız çalışmalarımızı burada yazılı hükümlere göre yönlendirir ve uygularız. Yine çoğumuz mevzuat taslaklarının birkaç kişiden oluşan komisyonlar tarafından dar bir kadro ile hazırlandığını düşünürüz. Halbuki “Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik” ile ilgili bu açıklamalardan sonra mevzuatla ilgili taslak hazırlamanın;

• Taslak hazırlamada uygulanacak ilkeler,
  
  
• Taslakları hazırlayacak birimlerden görüş alma,
  
  
• Teklif yazıları,
  
  
• Taslakların Bakanlığa gönderilmesi,
  
  
• Taslaklara dair usul ve esaslar,

başlıklı açıklamaları okuyunca mevzuatla ilgili taslak hazırlamanın bu kadar ayrıntılı olabileceğini pek azımız düşünürüz.

Ancak, mevzuat taslak aşamasında iken (yasalaşmadan önce) çok iyi irdelenmeli, ihtiyaç duyulup duyulmadığı, ihtiyaca cevap verip veremeyeceği gibi konularda uzun vadeli düşünülmelidir. Zira mevzuatlar, yasalaştıktan sonra zaman zaman bazı sıkıntılar yaşandığını görmekteyiz. Her ne kadar (özellikle) mali mevzuatta değişiklikler yapmak, gelişen ekonomimiz ve kamu maliyesi politikamızın gereği ise de, sıkça yapılan mali mevzuat değişiklikleri beraberinde bir çok (sosyal, ekonomik ve hukuksal) uygulama sıkıntısı yaratacağı da unutulmamalıdır.