Kollektif şirketlerin fesih ve tasfiyesi

Kollektif şirketlerin kuruluşu ve işleyişi  TTK’nun 136-556 md hükümlerine göre  TTK’nun 2. kitabında  ticari şirketler ile ilgili bölümde düzenlenmiştir.    Öte yandan, kollektif şirketlerin feshi ve sonlanması noterden ortaklarca düzenlenen “fesihname” ile  mümkün olabilmektedir. Bilindiği gibi kollektif şirketler, sermaye şirketleri gibi ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanmaktadırlar. Başka bir ifade ile, kollektif şirketlerin tüzel kişiliği söz konusudur. Ortaklarının  ise şahsi gelir vergisi mükellefiyetleri söz konusudur.  Vergi dairelerinde; kollektif şirketin tüzel kişiliği adına KDV ve  ortaklık muhtasar mükellefiyet kaydı açılmaktadır.  Her bir ortak için ise şahsi gelir vergisi hesap numarası verilebilmektedir.

Kollektif şirket ortakları bilindiği gibi şahsi gelir vergisi mükellefi durumundadırlar. Ortaklardan biri her yıl mart ayı içerisinde  şahsi payına düşen karını ilgili vergi dairesine beyan ile mükelleftir. Diğer  ortak veya ortaklar da aynı şekilde  kollektif  şirketin gelir tablosundan paylarına tekabül eden  karları veya zararları beyan ile mükelleftirler.  Kollektif şirket anasözleşmeleri yazılı şekle tabi olup noter tasdiki ile hüküm ifade ederler. Bu sözleşmeler  ticaret siciline tescil ve ilan edilerek hükmü şahsiyet kazanılmaktadır.   

Öte yandan, kollektif şirketlerin  vergi dairesinde işi terk ve ticaret sicilde  kayıtlarının silinmesi ortaklarca  noter huzurunda “fesihname” düzenlenmesine bağlıdır. Fesihnamenin  noterden tasdik edilerek  Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde ilanı zorunludur.   Bundan sonra bu fesihname ile kollektif şirketin tüzel kişiliğinin silinmesi  gerekmektedir.  Kollektif şirketlerin  tüzel kişilik kazanması ticaret sicile tescille başlamaktadır. Sonlanması da  yukarıda izah edildiği fesihname ile ticaret sicilinden ancak terkin  olunmaktadır.  Daha sonra kollektif şirketin vergi dairesinden kapanışla ilgili  işlemlerinin tamamlanması gerekmektedir.

Adi ortaklıklar ile kolektif ve komandit şirketlerde ortaklardan birinin ölümü halinde de, ortaklık kompozisyonun değişmemesi durumunda ortaklık devam edecektir.  Buna göre ölen ortağın kar ve zarar durumu ölüm tarihi itibariyle saptanır. Buna göre, mirası kabul etmiş varisler tarafından murisin payına tekabul eden kar veya zarar beyan edilecektir.  Kolektif şirketlerde  en az iki ortağın bulunması zorunludur. İki ortaklı bir kolektif şirkette, ortaklardan birinin ölmesi halinde kolektif şirket yine devam eder.  Ölen ortağın varislerinin kolektif şirkette muris namına, mirasın kabul edilmesi koşuluyla  varisler olarak otomatikman kolektif şirketin ortağı sayılırlar.

Böylece, kollektif şirketin vergi kaydının sonlanabilmesi için  fesihname ile noterden yapılan işlem ile vergi dairesinde kapanış işlemlerinin yapılması sonucunda  mükellefiyet kaydı terkin edilebilmektedir. Vergi kaydı silindikten sonra kollektif şirketin elinde bulundurduğu kıymetli evrakların, boş fatura ve irsaliye ciltlerinin ve vergi levhalarının iptal edilmesi de gerekmektedir. Varsa kolektif şirketin yazar kasası da iptal ettirilmelidir.   Kollektif şirketin ortakları, ortaklıkta bulunduğu süreler için şahsi yıllık gelir vergisi beyannamesini ertesi yıl mart ayı içerisinde bağlı bulundukları vergi dairesine vermek zorundadırlar.

Kollektif şirketlerin  tasfiyesi feshin zorunlu ve kaçınılmaz hukuki bir sonucudur.  Ortaklar tasfiye istememiş olsalar bile şirket infisah etmekle kendiliğinden tasfiyeye girer.

Türk Ticaret Yasası’nda yer alan sisteme göre, kollektif ortaklıkların adi tasfiyesinde sözleşme serbestisi benimsenmiş bulunmaktadır. Bir başka anlatımla kollektif şirketlerde tasfiye hakkındaki kurallar emredici nitelikte değildir. Dolayısıyla kollektif ortaklık sözleşmeleriyle veya ortaklığın feshinden sonra ortaklar tasfiyenin hükümlerini serbestçe belirleyebilmektedirler.

Tasfiye haline giren kollektif şirket, ortaklarla olan münasebetlerinde (ilişkilerinde) dahi tasfiye sonuna kadar ehliyeti, tasfiye gayesiyle sınırlı olarak hükmi şahsiyetini muhafaza ve ticaret unvanını (tasfiye halinde) ibaresini ekleyerek kullanmakta devam eder. (Madde: 208) Bu bağlamda da feshedilmiş olan kollektif şirket tüzelkişiliğini tasfiye sonunda ticaret sicilinden terkin edilmesine kadar muhafaza eder.

Türk Ticaret Yasası’nın 211’inci maddesi hükmü gereği olarak iflastan başka hallerde bir kollektif şirket tasfiyesi, tasfiye memurlarına aittir. Bu nedenle bir kollektif ortaklığın infisahı ile birlikte ortakların şirketi idare ve temsil yetkisi sona ermektedir. Bu durumda şirket idarecilerinin şirket adına işlem yapmaları yetkisi bulunmadığı gibi, daha önce idarecilerin başkalarına vermiş oldukları temsil yetkisi de sona erer.

Yasal düzenleme gereği tasfiye memurları seçim veya atama ile göreve gelirler. Ancak ortaklık iflas etmiş ise bu takdirde tasfiyeyi iflas idaresi yürütür.[1]

[1] SEVİĞ Veysi, “Kollektif Şirket Tasfiyesinde Tasfiye Memurları”, 06.04.2010 günlü Referans Gazetesi.