İhracat bedellerinin getirilmesi işlemlerinde çelişkili haller

1. İŞLEMLERİN DAYANAĞINI OLUŞTURAN KANUN

 

İhracat işlemlerinde Döviz tutarlarının yurtiçine getirilmesine dair uygulamaların dayanağını teşkil eden; Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun gereğince, Türk parasının kıymetinin korunması hususunda kararlar alınmasına Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır.

 

Bakanlar Kurulu bu yetkisini kullanarak; Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ile konunun esaslarını belirlemiştir. Bu karar gereği tebliğler düzenlemeye de Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanlık yetkili bulunmaktadır.

 

Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanlık da bu yetkisini kullanarak; Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’ler ile konunun uygulama esaslarını belirlemektedir.

 

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ve bu karara ilişkin Tebliğ’ler, bu güne kadar bir çok değişikliğe uğramış bulunmakta olup en son değişiklik 8 Şubat 2008 tarih, 26781 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar, 2008/13186 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile düzenlenmiş ve yayımı tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.

 

Yeni düzenlemedeki en önemli değişiklik; ticari amaçlarla ihraç edilen malların bedelinin ihracatçılar tarafından yurda getirilerek bankalara, Türk parası olması halinde tevsiki, döviz ise satılması zorunluluğu kaldırılarak, 8 Şubat 2008 tarihinden itibaren ihracat bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmıştır.

 

II- ESKİ VE YENİ DÜZENLEMELER

İhracat ve ihracat bedellerinin yurda getirilmesi, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 8’inci maddesinde düzenlenmiş bulunmaktadır.

 
a) Eski Düzenleme

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DIŞ TİCARET
İhracat

 

Madde 8-

a) Ticari amaçlarla ihraç edilen malların bedelinin, bu Karar'da öngörülen özel haller ile Bakanlıkça uygun görülen mücbir sebeplerden kaynaklanan gecikmeler hariç, fiili ihraç tarihinden itibaren en çok 180 gün içinde ihracatçılar tarafından yurda getirilerek bankalara veya özel finans kurumlarına, Türk parası olması halinde tevsiki, döviz ise satılması zorunludur.

Ancak;

i) Söz konusu ihracat dövizlerinin en az % 70'inin fiili ihraç tarihinden itibaren 90 gün içerisinde getirilerek bankalara veya özel finans kurumlarına satılması halinde bakiye % 30'una tekabül eden kısmı üzerinde ihracatçı serbestçe tasarruf edebilir.

ii) Türkiye'de yerleşik kişilerin yurtdışında yerleşik kişilere yaptıkları teknik hizmet sözleşmelerine istinaden yurtdışındaki kişilere verdikleri hizmetler kapsamında (tamir, bakım, montaj hizmetleri ve benzerleri dahil) ve sözleşmede belirtilen hizmet bedeli içinde yurtdışına götürecekleri yedek parça ve malzemelerin ihraç işlemleri yürürlükteki ihracat rejimi hükümlerine tabidir.

b) Yeni Düzenleme

 

MADDE 8 – (1) İhracat bedellerinin tasarrufu serbesttir. Bakanlık ihtiyaç duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapmaya yetkilidir.

 

III-SONUÇ VE ÖZET

 

8 Şubat 2008 tarihinden itibaren ihracat bedellerinin yurda getirilmesinin, ihracatçının bu konuya tasarrufu serbest bırakılması çok önemli bir değişiklik olarak kambiyo ve dış ticaret mevzuatımızda yerini almış bulunmaktadır.   

 

Kambiyo mevzuatımızda;

 

Daha önceki düzenlemelerde, her bir gümrük beyannamesi bazında 100.000 USD yi aşan ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunlu iken (en az %70 inin fiili ihraç tarihinden itibaren 90 gün içerisinde getirilmesi, %30 una tekabül eden kısmı üzerinde ihracatçı serbestçe tasarruf edebilir) 8 Şubat 2008 tarihinden itibaren ihracat bedellerinin her bir gümrük beyannamesi bazında tutarına bakılmaksızın ihracatçının tasarrufunun serbest bırakılması ile, ihracatçılar bundan böyle ihracat bedellerini diledikleri tarihlerde ve diledikleri miktarlarda yurda getirebileceklerdir.    

  

Daha önceki düzenlemelerde, zamanında getirilemeyen ihracat bedelleri için %5 ceza uygulamasına da böylece son verilmiş bulunmaktadır.   

 

Kambiyo mevzuatına göre, ihracat bedellerinin 8 Şubat 2008 tarihinden itibaren ihracatçının tasarrufunun serbest bırakılması ile, diğer mevzuatlarımıza  göre ihracat bedellerinin hiç getirilmeyeceği, getirilen dövizlerin Döviz Alım Belgesine (DAB) bağlanamayacağı veya Vergi Usul Kanununa (VUK) göre değerlemeye tabi tutulamayacağı anlamını da taşımamaktadır. Bu süreç de aşağıdaki sorunlarla karşılaşıla bileceği açıktır:

 

    a) Fiili ihraç tarihindeki kur ile tahsilat aşamasındaki kur farklarından doğan karların durumu ileriki aşamalarda sorunlara sebebiyet verebilecektir..

 

      b) Kayıt dışılıkla mücadelenin en önemli araçlarından birisi de nakit hareketlerinin izlenmesidir. Bu amaçla, 22.07.1998 tarih ve 4369 sayılı Kanunla, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257. maddesine eklenen  hükümle Maliye Bakanlığı’na “Mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka veya benzeri finans kurumlarınca düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğunu getirmeye ve bu zorunluluğun kapsamını ve uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirleme” yetkisi verilmiştir. Bakanlık bu yetkisini ilk kez 2003 yılında kullanmıştır.

 

VUK’nun mükerrer 257. maddesinin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetki ve bu yetkiye istinaden yapılan düzenlemeler ile. 324 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği’nde belirtildiği üzere mal veya hizmet bedelinin peşin veya vadeli olarak tahsil edilmesinin tevsik zorunluluğu açısından önemi yoktur. Limitin aşılıp aşılmadığına fatura tutarı dikkate alınarak karar verilir. Tevsik zorunluluğu kapsamına ilişkin limitin üstünde olan tutarlarda  her bir taksit banka veya Posta İdaresince düzenlenen belgelerle belgelendirilmelidir.

 

32 Sayılı Kararın değişen 8’inci maddesinin son paragrafına göre; “Bakanlık ihtiyaç duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapmaya yetkilidir." denilmektedir. Yapılan son düzenleme ile, ihracatçılar kambiyo mevzuatına göre bir çok sıkıntılı ve bürokratik işlemden kurtulmuş olmalarına rağmen, ihracat bedellerinin serbest bırakılması sonucu muhasebeleştirme işlemlerine ve özellikle KDV iade işlemlerine yönelik uygulamada sıkıntı yaşanmaktadır.