YAZARLAR

Tüm Yazıları Mahmut Köksal

Bütçe performansı ve olası gelişmeler

27.07.2016 00:00

Merkezi yönetim bütçesinin geride bıraktığımız 2016 yılı ilk altı aylık performansını değerlendirmek ve yılın bütününe ilişkin sağlıklı bir projeksiyon oluşturmak için; öncelikle bazı saptamaları yapmak, olası idari ve yasal ekonomik müdahaleler ile iç ve dış ekonomik gelişmelerin bütçeye olan etkilerini doğru ve eksiksiz olarak tahmin etmek ve yorumlayabilmek gerekmektedir. Dolayısıyla, sadece gerçekleşmiş bütçe verilerinin analizi sonucunda doğru çıkarımlar yapılmasının önünde bazı zorluklar vardır. Özellikle bütçeyi ilgilendiren kurumsal ve yasal girişimler; daha önceden mevcut şartlara göre yapılan değerlendirmeleri eksik kılabilir. Bütçe performansına göre uygulama süreci içinde, bütçe harcamalarının azaltılmasına veya gelirlerinin artırılmasına yönelik olarak gündeme gelen ilave bazı çabaları bu kapsamda değerlendirmek mümkündür.

2016 yılı merkezi yönetim bütçesinin Ocak-Haziran kümülatif verilerine bakıldığında dikkati çeken bazı görüntüler şöyledir: Bütçe giderleri bu dönemde geçen yılın Ocak-Haziran dönemine göre yüzde 15,7 artarak 273,9 milyar TL olarak gerçekleşirken; yatırım ödeneklerinin harcamaya dönüşme oranları düşük kalmış, bütçe gelirleri ise anılan dönemde geçen yıla göre yüzde 15,8 artarak 275 milyar TL’ye ulaşmıştır. Vergi gelirleri yüzde 11,2 artarak 216,6 milyar TL, vergi dışı diğer gelirler ise yüzde 41,2 artarak 47,3 milyar TL olmuştur. Bu dönemde bütçe 1,1 milyar TL fazla vermiştir. Faiz dışı fazla ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 9,8 azalarak 27,5 milyar TL olmuştur. Faiz hariç bütçe giderleri bu yılın ilk altı ayında son yılların en yüksek artış oranına ulaşmış ve geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 19,6 artarak 247,5 milyar lira olarak gerçekleşmiştir. Gelir cephesinden bakıldığında; özellikle dahilde alınan katma değer vergisindeki artışın geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 8,7, ithalde alınan katma değer vergisindeki artışın ise yüzde 2,2 olarak düşük gerçekleşmesi dikkat çekmiş ve ekonomimizin mevcut durumunu yansıtan bir görüntü oluşturmuştur. Ayrıca, bütçe gelirlerinin bütçe giderlerini karşılama oranı geçen yılın aynı döneminde yüzde 100,3 iken bu dönem yüzde 100,4 olmuş, geçen yılın aynı döneminde bütçe gelirlerinin yüzde 82’sini oluşturan vergi gelirlerinin payı bu dönemde yüzde 78,7’ye, vergi gelirlerinin tahsilat/tahakkuk oranı ise yüzde 69,6’dan yüzde 67,6’ya düşmüştür.      

Bu yılın ilk altı ayında bütçe hareketleri içinde dikkati çeken diğer bazı ilginç durumları ise şöyle sıralamak mümkündür. TC. Merkez Bankasının faizlerden ve kur farklarından oluşan faaliyet gelirlerinin 2015 yılında çok artması sonucunda, ilgili mevzuat gereği Hazineye 2016 yılı Nisan ayında aktardığı 9,3 milyar TL bütçe gelirlerine önemli bir katkı sağlamıştır. Öte yandan, sosyal güvenliğin açık finansmanı için geçen yılın aynı döneminde 2 milyar 550 milyon TL aktarılmışken bu yılın aynı döneminde yüzde 262 artışla 9 milyar 231 milyon TL aktarılmış ve öngörülen ödeneğin şimdiden yüzde 81,6’sı tüketilmiştir. Bu durum sosyal güvenlikteki karamsar mali tablonun artarak devam ettiğini göstermektedir. Öte yandan, merkezi yönetim bütçesi 2016 yılı başlangıç ödenek toplamı 570,5 milyar TL iken, yapılan ödenek eklemeleriyle yıl içi ödenek toplamı bu yılın ilk altı ayında 595,7 milyar TL’ye yükselmiş ve artan ödenek toplamının harcamaları biraz daha artırma ihtimali; öngörülen bütçe açığının daha da artabileceği sonucunu gündeme getirmiştir. Ayrıca, bu yılın Haziran ayı bütçe performansının da çok düşük olması olumsuz bir sinyal olarak kayıtlara geçmiştir.      

Bilindiği gibi bütçenin gider ve gelir olmak üzere iki ayağı vardır. Dolayısıyla, 2016 yılının Temmuz-Aralık döneminde bu iki alanda atılacak adımlar bu yılın bütçesine nihai şeklini verecektir. Giderler açısından bakıldığında; zaruri olmayan bazı ödeneklerin kullandırılmaması ve kamu kurumlarının ilave ödenek taleplerinin karşılanmaması gibi bazı tedbirler akla gelmekle birlikte, Ülkemizdeki terör ve 15 Temmuz darbe girişimi nedeniyle savunma ve güvenlik harcamalarının doğal olarak kısıtlanamayacağı ve kamu harcamalarının büyümeye verdiği destek dikkate alındığında, gelir ayağına yönelik tedbirlerin ve girişimlerin bütçe açısından daha iyi sonuç verebileceği anlaşılmaktadır. Nitekim, 22 Temmuz 2016 tarihinde TBMM’ye sunulan ve vergi borçları ile SGK primleri vb. kamu alacaklarının yeniden yapılandırılmasına yönelik yasal düzenlemeleri(*) içeren “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun Teklifi’”nin aniden gündeme gelmesi ve bu kapsamda büyük bir tutarda gelir hedeflenmesi de; bütçenin gelir ayağına müdahale edilerek, 2016 yılı bütçesinin performansına ilişkin olumsuzlukların giderilmesi düşüncesinin sonucudur.

Önümüzdeki süreçte bütçeyle ilgili öngörülerin ve gelişmelerin nasıl örtüşeceğini hep birlikte izleyerek göreceğiz.

(*) Bu tür düzenlemelerin olumlu ve olumsuz sonuçlarını; 20.07.2016 tarihinde yayımlanan “Mali yükümlülüklere getirilen esneklikler” başlıklı yazımda belirtmiştim.

Haberler

Ekonomi

İran ile ticaret hacminde 30 milyar dolar hedefi

Ekonomi

Küresel piyasalar karışık seyrediyor

Gündem

Emeklilere bayram ikramiyelerinin ödeme takvimi belirlendi

Ekonomi

KOBİ'ler yeni dönemde KOSGEB destekleriyle büyüyecek

Gündem

Yapay zeka girişimleri 7 yılda 33 kat arttı

Gündem

İstanbul'da köprüler Pakistan Milli Günü için ışıklandırıldı

Gündem

Yaşlanan nüfusun çalışma hayatına olumsuz etkilerine karşı ''kadın istihdamı'' önerisi

Gündem

Türk Devletleri Teşkilatının tarım bakanları Kazakistan'da toplandı

Gündem

Türksat 6A'da sona yaklaşılıyor

Ekonomi

KOSGEB geçen yıl 107 bine yakın işletmeye destek verdi

Gündem

Cumhurbaşkanı Erdoğan, bayram tatilinin kamu çalışanları için 9 güne çıkarılacağını açıkladı

Gündem

Çanakkale Şehitler Abidesi'ne Türk bayrağı yansıtıldı