Bir avukatın serbest meslek kazanç defterinde ve gelir vergisi beyannamesinde neleri indirim konusu

Serbest  meslek  kazançları,  193 sayılı GVK’nun  65. maddesi hükmünde  düzenlenmiştir.  Serbest  meslek  kazancı, her türlü serbest  meslek  faaliyetinden doğan kazançlardır. Serbest meslek faaliyeti ise; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari  mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın  şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.

 

Gelir Vergisi Kanunu'nun 66. maddesiyle serbest meslek faaliyetini mutat meslek olarak ifa edenler “serbest meslek erbabı” olarak kabul edilmişlerdir. Serbest meslek faaliyeti ise kanunun 65. maddesinde, “sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması” şeklinde tanımlanmıştır. 

 

Tanım, “sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanma” ve “ticari mahiyette olmayan işler” ölçütleri ile bu kazancın ticari kazançla, “işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılma” ölçütüyle de söz konusu kazancın ücret ile arasındaki sınırı belirlemektedir. 
Serbest meslek erbabının defter ve belge düzeni ticari kazançtan farklıdır. Nitekim serbest meslek erbabının kullanacağı defter, Vergi Usul Kanunu'nun 210. maddesinde serbest meslek kazanç defteri olarak belirlenmiş, yine aynı kanunun 236. maddesinde mesleki kazanç sahiplerinin gelirleri için “serbest meslek makbuzu” düzenleyeceği hükme bağlanmıştır.[1]

 

Serbest meslek kazanç defteri, ticari defterlerden farklı ve Ticaret Kanunu'na tabi olmayan bir defterdir. Serbest meslek makbuzu da nitelik ve içerik itibariyle faturadan çok farklıdır ve sadece “paranın tahsil edildiğini” gösterir. 
Serbest meslek erbabının kazanç tespitinde hasılatından indirebileceği gider türleri ise Gelir Vergisi Kanunu'nun, 68. maddesinde “sayma yolu” ile belirlenmiştir.

Bu madde de gider olarak kabul edilebilecek kalemler arasında ilk sırayı, “mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler” almıştır.

 
Ancak genel giderlerin anlam ve kapsamı, zaman zaman duraksamalara yol açabilmektedir.  Aşağıda yer vereceğimiz gider kalemleri olarak yapılan harcamaların serbest meslek kazanç defterinin  “gider” bölümünde yer alması  mümkün olmaktadır.

 

1. İşte kullanılan ve değeri amortisman sınırı altında kalan gider kalemleri (yazıcı, lap-top vs),
   
   
2. İşyeri kirası, aydınlatma, ısıtma (havagazı, doğalgaz ve elektrik vb) 
   
   
3. Su, telefon (cep ve araç telefonu dahil) 
   
   
4. Mükellef tarafından işyerinde kullanılan, ancak aboneliği başkası adına olan telefon, su ve elektrik giderleri 
5. Hizmetli ve işçi ücretleri 
   
   
6.  İhbar ve kıdem tazminatları 
   
   
7. Sigorta giderleri 
   
   
8. Hizmet erbabına yemek verilmek suretiyle sağlanan ve ücret olarak değerlendirilen, ancak Gelir Verisi Kanunu'nun 23/8'üncü maddesine göre Gelir Vergisi'nden istisna edilen menfaatler 
   
   
9. Kırtasiye giderleri (kalem, kâğıt, cetvel, dosya klasör, vb) 
   
   
10. Temsil ve ağırlama giderleri 
    
    
11. Reklam giderleri (avukatların reklam yapmaları yasaktır. Mesleki ilanlar vs.)
    
    
12. İşle ilgili olmak şartıyla bilgisayar, bilgisayar yazılım ve internet giderleri 
    
    
13. İşyeri ile ilgili normal tamir, bakım ve temizlik harcamaları 
    
    
14. İşle ilgili şehir içi ulaşım, otoyol, gişe ücreti, posta ve kargo giderleri 
    
    
15. Mesleki kurslara ödenen giderler 
    
    
16. İşle ilgili çay, kahve, meşrubat giderleri İşle ilgili veya taşıt alımlarında kullanılan krediler için ödenen kredi faizleri (ancak burada maliyete eklenerek amortisman yoluyla itfa edilmesi gerekenlere dikkat etmek gerekir) 
    
    
17. Değeri amortisman ayırma sınırını geçmeyen demirbaş alımları 
    
    
18. Banka teminat mektubu ile ilgili masraflar ile oluşan faiz giderleri 
    
    
19. Mesleki faaliyetle ilgili davalarda ödenen vekâlet ücreti 
    
    
20. Meslek lisesinde okuyan öğrencileri çalıştıran serbest meslek erbabı tarafından ücret bordrosuna dayanarak yapılan ücret ödemeleri 
    
    
21. Serbest meslek faaliyeti ile ilgili olarak ödenen hammaliye ve diğer nakliye giderleri 
    
    
22. İşyerinde çalıştırılan serbest meslek erbabının eşine ve çocuklara ödenen ve bordro ve stopaj yoluyla vergilendirilen ücretler, 
    
    
23. İşyerinde kullanılan ofis malzemelerinden amortisman sınırını geçmeyenler (masa, koltuk, vb). 
    
    
24. Amortismanların yıllık tutarı,
    
    
25. Baro ve mesleki kurumla ilgili diğer giderler
    
    
26. Kullanılan işyerinin avukata ait olması halinde ve tamamının işyeri olarak kullanılması  durumunda bu işyerinin amortisman masraflarının tümü; hem konut ve hem de işyeri olarak kullanılması halinde ise amortisman giderlerinin yarısı,
    
    
27. Kiralanan ya da envantere dahil edilen taşıtların giderleri (avukatın serbest meslek kazanç defterinden ayrıca envanter defterinin tasdiki zorunludur)
    
    
28. Emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile mesleki teşekküllere ödenen aidatlar
    
    
29. Kanun, ilam ve sözleşmeye göre ödenen tazminatlar
    
    
30. Ödenen meslek, ilan ve reklam vergileri ile işyerleri ile ilgili ayni vergi, resim ve harçlar

 

Yukarıda yer alan  giderlere mahiyet itibariyle benzer giderlerin de eklenmesi

mümkündür. Bugün itibariyle GVK’nun 65 ve izleyen maddelerinde yer alan gider kalemlerine yer verilmiştir. Bu giderlerin dışında başka işin önemi ile ilgili giderlerde eklenebilir.[2]

 

Yukarıda yer verdiğimiz giderler dışında bir avukatın serbest meslek kazançlarının beyan edilmesi ve yıllık beyanname üzerinden yapılacak indirimler de ayrıca söz konusudur.(GVK md.89)  

 

Bunlar;

1- Şahıs sigorta primleri ve bireysel emeklilik sistemine ödenen primler, (serbest meslek matrahı x %10 BES) (2009 yılı için asgari ücretin brüt  yıllık tutarı =8.154,00 TL)

2- Eğitim ve sağlık harcamaları, (matrah x %10)

3- Sakatlık indirimi, (derecesine göre değişmektedir. Örneğin, 2009 yılı için birinci derece sakatlar için aylık 670 TL’dir. )

4- Bağış ve yardımlar, (matrah x %5 sınırlı olarak) (sınırsızlar: genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine ve belediyelere bağışlanan okul, sağlık tesisi ve  100 yatak kapasiteli öğrenci yurdu vb için yapılan bağışlar sınırsızdır)

5- Sponsorluk harcamaları, Ar-Ge harcamaları, (3289 sayılı yasaya göre amatör sporcularda tümü, profesyonelde %50’si yıllık beyanname ile bildirilecek gelirden indirim konusu yapılabilecektir) (GVK md.89’a göre tümü)

6- Doğal afetler ile ilgili ayni ve nakdi bağışlar, (BKK uyarınca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık vasıtasıyla makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdi bağışların tümü)

7- Türkiye Kızılay Derneğine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar, (nakdi -ayni olabilir, makbuz mukabili tümü)

8- İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansına yapılan bağış, yardım ve sponsorluk harcamaları, (nakdi – ayni olabilir, tümü gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirilebilir)

9- Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bağış ve yardımlar, (7269 sayılı yasa, YÖK Yasası, Sosyal Yardımlaşma Ve Teşvik Yasası, TUBİTAK Yasası, SHÇEK Yasasına Göre, Atatürk Kültür Dil Tarih Yüksek Kurumu Yasasına Göre, Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı Yasasına Göre, Milli Ağaçlandırma Ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Yasasına Göre, İlköğretim Ve Eğitim Kanunun 76. maddesine göre ilköğretim kurumlarına yapılan  ayni- nakdi  bağışlar)

10- Zarar mahsubu (gelir kaynaklarının bir kısmında oluşan zararlar, öteki kaynakların kazanç ve iratlarından mahsup edilebilir, zarar  mahsup süresi  5 yıldır) (Bkz. GVK md.88)

---

[1] Bkz. VUK md. 210.

[2] Aşağıda yer alan indirimler, yıllık beyanname üzerinden her yıl mart ayında indirilebilecektir.  Her 3 ayda bir verilen serbest meslek  kazancı ile ilgili  geçici vergi  beyannamelerinde de bu indirimlerin kısmen yapılması mümkündür.  Diğer taraftan serbest  meslek  stopajı olarak yapılan  %20 kesintiler de  hesaplanan gelir vergisinden ayrıca  indirilir.   Bunun için stopaj listesi yapılması  gerekmektedir.  (GVK GT 252)