YAZARLAR

Tüm Yazıları Mahmut Köksal

2017 yılı bütçesinin ilk çeyrek performansı

26.04.2017 00:00

Bilindiği üzere 2016 yılı bütçesi dalgalı bir performans göstermiş, asli bir bütçe geliri sayılmaması gereken özelleştirme gelirlerinden gelen 11 milyar lira ile T.C. Merkez Bankasının 2015 yılındaki faiz gelirleri ve kur farklarından oluşan faaliyet gelirlerinin çok artması nedeniyle gerçekleşen yüksek bilanço kârı sonucunda, ilgili mevzuat gereği hazine payı olarak aktarılan 9,3 milyar lira ve vergi yükümlülüğü kapsamında ödenen 2,4 milyar lira olmak üzere toplam 11,7 milyar liranın ve vergi yapılandırmasından gelen 13,7 milyar liranın; 2016 yılı bütçesine önemli katkılar yaparak, olumsuzluğu azalttığı görülmüştür. Dolayısıyla, bütçe performansını olumlu ve olumsuz etkileyen geçici ve daimi parametrelerin bütçe değerlendirmesi sırasında dikkate alınması, sağlıklı bir bütçe yorumu yapılmasının önemli bir şartıdır.

Maliye Bakanlığınca 2017 yılı Mart ayına ilişkin Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmelerine ait rakamsal verilerin açıklanmasından sonra, 2017 yılının ilk üç aylık bütçe performansı netleşmiştir. Ancak bu konuda bir değerlendirme yapmadan önce, 2016 yılındaki bütçe gerçekleşme rakamlarına göre 2017 yılı bütçesindeki oransal artışları hatırlamak faydalı olacak ve 2017 yılı bütçesinin ilk çeyrek uygulama sonuçlarının daha sağlıklı yorumlanmasını sağlayacaktır. Bu açıdan bakıldığında 2017 yılı bütçesi 2016 yılı gerçekleşmelerine göre; bütçe giderlerinde yüzde 10,5, faiz hariç giderlerde yüzde 10,2, faiz giderlerinde yüzde 14,4, bütçe gelirlerinde yüzde 7,9, vergi gelirlerinde ise yüzde 11,4 oranında bir artışı (gelir vergisinde yüzde 12,7, kurumlar vergisinde yüzde 7,4, özel tüketim vergisinde yüzde 13,3, dahilde alınan katma değer vergisinde yüzde 5,7, ithalde alınan katma değer vergisinde ise yüzde 9,3 oranında artışı öngörmüştür), vergi dışı diğer gelirlerde yüzde 2,4 oranında azalışı, bütçe açığında yüzde 60,1 artışı, faiz dışı fazlada ise yüzde 49,3 oranında azalışı öngörmüştür. Detay bazı kalemlere bakıldığında ise; personel giderlerinin yüzde 9,3 oranında artışı, mal ve hizmet alım giderlerinde ise yüzde 3,4 oranında azalışı içerdiği görülmektedir.

2017 yılı bütçesi; çeşitli iç ve dış konjonktürel şartlardan dolayı, bütçe hedefleri açısından gerekli iyileştirmeyi kapsayamamış ve 2016 yılına göre hem miktar hem de oransal olarak daha fazla bir bütçe açığını öngörmüştür. Başlangıçta kabul edilen bu perspektif dahilinde 2017 yılının Ocak- Mart dönemi (kümülatif) bütçe gerçekleşmelerine; hedeflenen bütçe rakamları açısından (ilk çeyrekte üç aylık yüzde 25) bakıldığında görünen tablo şöyledir:

Bu dönemde bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 21,3 artışla 159 milyar 657 milyon lira, bütçe gelirleri ise yüzde 9,9 artışla 144 milyar 735 milyon lira olarak (Bütçe hedefinin giderlerde yüzde 24,7’si, gelirlerde ise yüzde 24,2’si) gerçekleşmiştir. Faiz hariç giderler ise bu dönem yüzde 22,2 artarak 140 milyar 832 milyon lira olmuştur (Bütçe hedefinin yüzde 24’ü). Geçen yıl aynı dönemde 46 milyon lira fazla veren bütçe bu dönemde yüzde 32.317 azalışla 14 milyar 922 milyon lira açık vermiştir (Bütçe hedefinin yüzde 31,9’u). Yine geçen yıl aynı dönemde 16 milyar 512 milyon lira olan faiz dışı fazla, bu dönemde yüzde 76,4 azalışla 3 milyar 902 milyon lira olarak gerçekleşmiştir (Bütçe hedefinin yüzde 36,6’sı). 2017 yılı bütçesinde faiz giderleri için öngörülen 57 milyar 500 milyon lira ödeneğin yüzde 32,7’si (18 milyar 824 milyon lira) ilk üç ayda harcanmıştır. Harcama türleri içinde de cari giderler kapsamındaki mal ve hizmet alım giderleri (yüzde 21,2) ile yatırım harcamaları kapsamındaki sermaye transferleri (yüzde 10,3) ve sermaye giderleri (yüzde 7,5) diğer harcama türlerine göre bütçe hedefini daha düşük oranlarda gerçekleştirmişlerdir. Vergi dışı diğer gelirler; geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 7 oranında azalarak 16 milyar 447 milyon lira olarak gerçekleşmiş ancak bu miktar bütçe hedefi olan 73 milyar 225 milyon liranın yüzde 22,5’ine tekabül etmiştir. Vergi gelirleri ise bu dönemde yüzde 12 artarak, bütçe hedefinin (511 milyar 85 milyon lira) yüzde 23,8’ine (121 milyar 616 milyon lira) ulaşmış, geçen yılın aynı dönemine göre; gelir vergisinde yüzde 9,2, kurumlar vergisinde yüzde 22,8, dahilde alınan katma değer vergisinde yüzde 2,9, özel tüketim vergisinde yüzde 10,9, ithalde alınan katma değer vergisinde ise yüzde 19,3 oranında tahsilat artışı olmuştur.    

Referandum sürecinin de yaşandığı bu üç aylık dönemde; prim ertelemeleri, vergi indirimleri ve ekonomiyi canlandırmaya yönelik bazı kararların ve uygulamaların bütçe performansını olumsuz etkilediği görülmüştür. 2017 yılının ilk üç aylık bütçe gerçekleşmelerine ilişkin rakamsal veriler değerlendirildiğinde; geçen yılın ayni dönemine göre bazı oransal oynaklıkların olduğu görülmekle birlikte (2016 yılı bütçe gerçekleşmesi ile 2017 yılı bütçe hedefleri arasındaki rakamsal farklılıklar ve tercihler nedeniyle) bütçe hedeflerine özellikle toplam gelirler ve giderler açısından ilk çeyrek bazında bakıldığında fazla bir sapma olmadığı görülmektedir. Ancak, bu üç aylık dönemde; sosyal güvenlik açığının finansmanı için öngörülen yıllık ödeneğin (21 milyar 623 milyon lira) yüzde 61,7’si olan 13 milyar 332 milyon liranın ve tarımsal destekleme ödemelerine ayrılan yıllık ödeneğin (12 milyar 838 milyon lira) yüzde 38,2’si olan 4 milyar 903 milyon liranın kullanılması, özelleştirme gelirleri için öngörülen yıllık gelirin (13 milyar lira) ise yüzde 32,3’ü olan 4 milyar 197 milyon liranın ilk çeyrekte tahsil edilmesi, bütçe performansı açısından dikkat çeken diğer hususlardır.

Önümüzdeki süreçte zaman ilerledikçe bütçenin gerçek performansını görmek mümkün olabilecektir. Ancak, 2017 yılı bütçesinin Nisan ayı performansına; T.C. Merkez Bankasının 2016 yılı kârından hazine payı olarak bütçeye aktarılacak 6,4 milyar liranın önemli bir katkı yapacağını şimdiden belirtelim.

Haberler

Ekonomi

İran ile ticaret hacminde 30 milyar dolar hedefi

Ekonomi

Küresel piyasalar karışık seyrediyor

Gündem

Emeklilere bayram ikramiyelerinin ödeme takvimi belirlendi

Ekonomi

KOBİ'ler yeni dönemde KOSGEB destekleriyle büyüyecek

Gündem

Yapay zeka girişimleri 7 yılda 33 kat arttı

Gündem

İstanbul'da köprüler Pakistan Milli Günü için ışıklandırıldı

Gündem

Yaşlanan nüfusun çalışma hayatına olumsuz etkilerine karşı ''kadın istihdamı'' önerisi

Gündem

Türk Devletleri Teşkilatının tarım bakanları Kazakistan'da toplandı

Gündem

Türksat 6A'da sona yaklaşılıyor

Ekonomi

KOSGEB geçen yıl 107 bine yakın işletmeye destek verdi

Gündem

Cumhurbaşkanı Erdoğan, bayram tatilinin kamu çalışanları için 9 güne çıkarılacağını açıkladı

Gündem

Çanakkale Şehitler Abidesi'ne Türk bayrağı yansıtıldı